Là Phật tử, ai mà không hoan hỷ khi nghe thấy chư Tăng, Ni ngồi lại trong tinh thần thanh tịnh và hòa hợp!

Xưa nay, sự ngồi lại của chư tôn đức Tăng, Ni luôn luôn mang lại những thành tựu lớn lao cho đạo Phật và lợi lạc vô biên cho nhân quần xã hội.

Nhớ khi xưa, có lần nhóm lục quần Tỳ kheo vì thiên kiến cục bộ đã gây ra nhiều tranh chấp bất hòa trong Tăng đoàn, đức Thế Tôn can gián mà họ cũng không nghe, nên Ngài đã một mình vào rừng an tịnh. Như voi chúa đi đứng một mình tự tại trong khu rừng vắng, đức Phật thoát ra khỏi những xôn xao, náo động của thế gian và sống những ngày tĩnh lặng ở núi rừng thanh tịnh, nơi ấy Ngài được những chú vượn, chú nai, chú voi và chim muông cung đón và hầu hạ một cách tôn kính! Sau đó, đại chúng Tỳ kheo đã cùng nhau đến đảnh lễ cung thỉnh đức Điều Ngự trở về trú xứ để tiếp tục hướng dẫn con đường thực nghiệm Chánh pháp vi diệu.

Sau khi đức Thế Tôn nhập Niết bàn, trong đại chúng Tỳ kheo, có những vị lâu nay vì không thể tuân hành nghiêm mật theo giới hạnh đã móng khởi tâm ý vọng động buông lung, muốn nhân việc đức Phật nhập diệt mà tự tung tự tác. Trưởng lão Đại Ca Diếp (Maha Kassapa) vì muốn bảo vệ sự toàn vẹn của bản thể thanh tịnh và hòa hợp trong Tăng đoàn, và cũng vì muốn giữ gìn Pháp bảo và giới luật mà đức Thế Tôn đã một đời giáo huấn, nên triệu thỉnh chư Thánh giả A La Hán ngồi lại để trùng tuyên Tam Tạng Thánh Giáo trong lần kết tập Kinh điển đầu tiên.

Vào thời vua A Dục (Asoka), cùng với tình hình đạo Phật đang phát triển lớn mạnh, sự phân hóa trong đại chúng Tỳ Kheo cũng

thật là trầm trọng, vì thế, ngài Mục Liên Đế Tu (Moggaliputta Tissa) đã phát tâm đứng ra vận động đại chúng Tỳ Kheo ngồi lại để củng cố đạo lực và phát huy bản thể thanh tịnh và hòa hợp của Tăng Già. Qua đó, kỳ kết tập Kinh điển lần thứ 3 đã được thực hiện một cách viên mãn.

Phật Giáo Việt Nam, trải qua hàng thế kỷ cùng với dân tộc chịu cảnh suy vong vì ngoại xâm và nội loạn, nên đã đi vào khúc quanh lịch sử tiêu trầm. Đến các thập niên đầu thế kỷ 20, chư tôn đức Tăng Già ở ba miền Nam Trung Bắc đã khởi xướng công cuộc chấn hưng toàn diện để phục hưng lại nội lực và phát triển nền Phật Giáo nước nhà. Công cuộc chấn hưng đã mang lại nhiều thành quả lớn lao, bởi vì nhờ đó mà tập thể Tăng Già Việt Nam có thể cùng nhau ngồi lại để gánh vác trọng trách đối với lịch sử. Tổng Hội Phật Giáo Việt Nam, rồi sau đó là Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất đã được hình thành. Tiếc thay, sức mạnh hòa hợp của Tăng Già ấy chỉ đủ sức để vươn lên đứng dậy mà không đủ sức kiên trì để tiếp tục bảo vệ những thành tựu quý giá đã được gầy dựng với bao nhiêu khổ công! Nạn phân hóa và suy trầm đã bộc phát do sự chống phá của các thế lực bên ngoài, mà cũng do sự đánh mất bản thể thanh tịnh và hòa hợp bên trong nội bộ Tăng Ni!

Ở trong nước, suốt mấy chục năm qua, Phật Giáo Việt Nam mà đặc biệt là cộng đồng Tăng Già đã không có cơ hội ngồi lại trong tinh thần thanh tịnh và hòa hợp, vì sự đánh phá khốt liệt của cơ chế chính trị cầm quyền. Chính quyền Việt Nam, vào năm 1981, thành lập GHPGVN trong ý đồ thông qua GH

này để tập hợp quần chúng và kiểm soát mọi hoạt động của Phật Giáo. Cũng vì ý đồ ấy, mà chính quyền đã ngăn cấm mọi hoạt động của các tổ chức Phật Giáo nào không chịu nằm trong sự chi phối của họ, như GHPGVNTN. Tập thể Tăng, Ni trong hai GH, vì vậy đã không thể ngồi lại để cùng nhau góp phần xây dựng và phát triển nền Phật Giáo truyền thống dân tộc. Điều đau buồn nhất là, chính Tăng, Ni trong hai tổ chức Phật Giáo đã tự mình không thể vượt lên trên những chướng duyên do ngoại nhân áp đặt để lắng nghe, tìm hiểu, cảm thông tâm tư và nguyện vọng của nhau, hầu xây dựng và bảo vệ bản thể thanh tịnh và hòa hợp của Tăng đoàn. Bình tâm mà xét, Phật Giáo Việt Nam, nói chung không phân biệt Giáo Hội, Giáo Phái, Hệ Phái, đều là nạn nhân của chế độ, của thời kỳ lịch sử đen tối nhất của dân tộc và đạo pháp! Trong Tâm Thư viết tại Quảng Ngãi, ngày 24 tháng 9 năm 1992, Đại lão Hòa Thượng Thích Huyền Quang đã nói:

"Tất cả chúng ta đều là nạn nhân, GHPGVNTN hay là Giáo Hội gì đi nữa, nói chung các tổ chức Tôn giáo đều là nạn nhân của chế độ Cộng sản."

Cùng là thân phận nạn nhân, t