Đạo hiếu ngộ từng phần - Bài viết, tiểu luận, truyện ngắn

Ðêm dài cho kẻ thức, đường dài cho kẻ mệt, luân hồi dài, kẻ ngu, không biết chơn diệu pháp.Kinh Pháp cú (Kệ số 60)

Dầu giữa bãi chiến trường, thắng ngàn ngàn quân địch, không bằng tự thắng mình, thật chiến thắng tối thượng.Kinh Pháp cú (Kệ số 103)

Chưa từng có ai trở nên nghèo khó vì cho đi những gì mình có. (No-one has ever become poor by giving.)Anne Frank

Bạn có thể trì hoãn, nhưng thời gian thì không. (You may delay, but time will not.)Benjamin Franklin

Dễ thay thấy lỗi người, lỗi mình thấy mới khó.Kinh Pháp cú (Kệ số 252)

Có hai cách để lan truyền ánh sáng. Bạn có thể tự mình là ngọn nến tỏa sáng, hoặc là tấm gương phản chiếu ánh sáng đó. (There are two ways of spreading light: to be the candle or the mirror that reflects it.)Edith Wharton

Tìm lỗi của người khác rất dễ, tự thấy lỗi của mình rất khó. Kinh Pháp cú

Nếu người nói nhiều kinh, không hành trì, phóng dật; như kẻ chăn bò người, không phần Sa-môn hạnh.Kinh Pháp cú (Kệ số 19)

Lửa nào sánh lửa tham? Ác nào bằng sân hận? Khổ nào sánh khổ uẩn? Lạc nào bằng tịnh lạc?Kinh Pháp Cú (Kệ số 202)

Chúng ta có lỗi về những điều tốt mà ta đã không làm. (Every man is guilty of all the good he did not do.)Voltaire

VỀ MỤC LỤC

Đức Phật không cho phép các đệ tử sử dụng thần thông, nhưng riêng với Mục Kiền Liên, khi Ngài dùng thần thông xuống ngục A-tỳ tìm mẹ thì Đức Phật tùy thuận chấp nhận. Điều đó cho thấy, Đức Phật nhìn thấy trước mọi chuyện. Chữ hiếu trong đạo Phật quan trọng bậc nhất.

I.

Làm một cái đám ma, đám giỗ linh đình, có hiếu hơn cái đám ma, đám giỗ nhà nghèo không? Cặp mắt vô minh luôn bị ảnh hưởng hình thức bên ngoài, cho là đám trước hiếu đạo hơn. Nhưng chỗ này, nghèo giàu gì hiếu cũng bằng nhau, vì không thể nói được tấm lòng người này hơn người kia. Tuy nhiên, xét về mặt lâu dài, ai giữ được hình bóng cha mẹ, những lời dạy dỗ của cha mẹ sáng mãi như ngọn lửa ở trong hồn, đây mới thiệt là hiếu.

II.

Một bà mẹ đang cặm cụi làm lụng, thằng bé theo nghịch ngợm mãi. Bà bực mình cầm cây roi giơ lên. Tưởng là mẹ đánh con. Khơng ngờ mẹ hạ roi xuống xoa đầu con, rồi lấy cho con cái bánh, kêu con đi chỗ khác chơi. Sở dĩ tưởng, là vì mình đứng bên ngoài. Bước vào trong lòng mới thấy lòng mẹ mênh mông, thương con bằng trái tim. Mẹ con tuy hai mà một, thật diệu kỳ.

III.

Trái lại con với mẹ, một lại là hai! Hầu hết các bà mẹ, ở với đứa con khá giả lại không chịu, thường hay lựa đứa con nghèo để sống. Hoặc ở với con trai út. Đứa con lớn giàu có mỗi tuần mang tiền, mang quà bánh thăm mẹ. Chẳng lẽ bà ăn để cháu nội ngó miệng? Chẳng lẽ nhà thiếu tiền chợ bà lại giữ tiền bo bo? Thế là đứa con lớn cằn nhằn “má lo phần má đi, tụi nhỏ bao nhiêu cho đủ”. Rõ ràng là anh thương mẹ nhưng không để ý mẹ anh nước mắt rưng rưng, tuổi già phải lệ thuộc vào

con. Mẹ đứng giữa, bên anh và vợ chồng đứa con nghèo và mấy đứa cháu nội. Thành ra ai cũng muốn trở thành có hiếu, nhưng chữ hiếu ấy nhiều khi lại ló ra mầm bất hiếu.

IV.

Thử để ý xem, khi nghe con hỏi - má ăn gì, con mua cho, rất ít bà mẹ nào trả lời. Nhưng đừng hỏi, con mang tới để đó, mẹ sẽ ăn. Chẳng phải già cả sinh khó tính đâu, mà tuổi già quý con ở tấm lòng hơn món ăn. Thiếu thốn thì chịu, rất ít khi mẹ đòi hỏi con.

V.

Có một mẹ già sống trong căn nhà thiếc bốn bề nóng bức, mặc dù nhà có quạt máy. Các con đôi ba ngày đến thăm mẹ, tiền bạc, thuốc men, quần áo thay nhau phụng dưỡng không thiếu món gì. Một người khác nghèo không có gì cho mẹ nhưng thấy mái thiếc nóng quá, anh mới cất cho mẹ kế bên thêm một mái lá. Mẹ thủ thỉ: “Nhờ mày chắc tao sống thêm được vài năm nữa.” Thì ra hiếu là nhu cầu của mỗi người để được tiếng đời khen. Hoặc sợ bất hiếu ngày sau con cái trả y bài bản. Mà không nghĩ - nhu cầu của đối tượng ở đây chính là người mẹ. Lẽ nào đợi mẹ nói cần gì con mới biết?

VI.

Tài sản cha mẹ để lại chẳng những không phát triển, đôi ba năm sau lại làm tiêu sạch. Được cha mẹ sinh ra thân thể lành lặn, không làm cho mập mạp cường tráng lên mà để sinh ra ốm yếu. Không tật nguyền lại làm cho trở nên tật nguyền, lại mang bệnh ghiền ma túy, sida nữa. Đây là đại bất hiếu!

VII.

Đứa con thiệt là bất hiếu. Nghe hàng xóm báo tin mẹ chết, anh cứ đi từ từ - lẹ lên cha - hàng xóm hối thúc. Đứa con trả lời - dù sao thì mẹ tôi cũng đã chết. Về đến nhà càng ngạc nhiên hơn,

ai nấy khóc lóc, riêng anh ta tỉnh queo khơng rớt giọt nước mắt. Thật ra anh đã chuẩn bị trước ngày mẹ mất, trong tâm thức luôn có tình yêu cuộn chảy, mẹ còn sống hay chết, lúc nào mẹ cũng vẫn hiện diện trong người con ấy nên anh mới có được sự ung dung tự tại.

VIII.

Sau đó, người con nuôi mẹ trở nên khá giả, cất ngôi nhà mới, bỏ hết những món đồ cũ kỹ của mẹ ra ngoài. Trong đó có cái trang thờ Phật Quan Âm xấu xí mà mẹ anh thờ phượng sáu bảy chục năm qua. Đứa con ung dung tự tại không xem mọi việc có trên đời, lại lấy cái trang thờ, cùng những chén dĩa, bình vôi cũ kỹ mang về nhà. Và anh chỉ cho con, đây là kỷ niệm của bà nội, kể cho con nghe bà nội sống như thế nào... Hương hồn bà mẹ theo đứa con nào cũng không biết. Chỉ biết cái mất mát diễn ra từng ngày. Mẹ qua đời sau năm năm, con cháu không biết gì bà nội, bà ngoại. Thậm chí rằm tháng Bảy, tiết Thanh minh không thăm viếng mộ ông bà. Hiếu chỉ tới đời con, không truyền được xuống đến cháu, vì sao? Thì ra muốn được giác ngộ trước hết phải ngộ từng phần. Những ai đi về đâu, tới đâu, có thể