Nếu chuyên cần tinh tấn thì không có việc chi là khó. Ví như dòng nước nhỏ mà chảy mãi thì cũng làm mòn được hòn đá.Kinh Lời dạy cuối cùng
Hãy tự mình làm những điều mình khuyên dạy người khác. Kinh Pháp cú
Hoàn cảnh không quyết định nơi bạn đi đến mà chỉ xác định nơi bạn khởi đầu. (Your present circumstances don't determine where you can go; they merely determine where you start.)Nido Qubein
Cỏ làm hại ruộng vườn, tham làm hại người đời. Bố thí người ly tham, do vậy được quả lớn.Kinh Pháp Cú (Kệ số 356)
Đôi khi ta e ngại về cái giá phải trả để hoàn thiện bản thân, nhưng không biết rằng cái giá của sự không hoàn thiện lại còn đắt hơn!Sưu tầm
Ngay cả khi ta không tin có thế giới nào khác, không có sự tưởng thưởng hay trừng phạt trong tương lai đối với những hành động tốt hoặc xấu, ta vẫn có thể sống hạnh phúc bằng cách không để mình rơi vào sự thù hận, ác ý và lo lắng. (Even if (one believes) there is no other world, no future reward for good actions or punishment for evil ones, still in this very life one can live happily, by keeping oneself free from hatred, ill will, and anxiety.)Lời Phật dạy (Kinh Kesamutti)
Hãy cống hiến cho cuộc đời những gì tốt nhất bạn có và điều tốt nhất sẽ đến với bạn. (Give the world the best you have, and the best will come to you. )Madeline Bridge
Chúng ta nên hối tiếc về những sai lầm và học hỏi từ đó, nhưng đừng bao giờ mang theo chúng vào tương lai. (We should regret our mistakes and learn from them, but never carry them forward into the future with us. )Lucy Maud Montgomery
Ngủ dậy muộn là hoang phí một ngày;tuổi trẻ không nỗ lực học tập là hoang phí một đời.Sưu tầm
Ví như người mù sờ voi, tuy họ mô tả đúng thật như chỗ sờ biết, nhưng ta thật không thể nhờ đó mà biết rõ hình thể con voi.Kinh Đại Bát Niết-bàn

VỀ MỤC LỤC

Tứ Nhiếp Pháp là bốn phương pháp thu phục, đưa chúng sanh hữu tình từ vô minh phiền não trở về giác ngộ giải thoát, từ khổ đau trở về an vui, từ sinh tử trở về Niết-bàn, từ tà kiến sai lầm trở về chánh pháp chánh kiến mà đức Đạo sư dạy cho các hàng đệ tử của Ngài, nhất là đối với hàng Bồ-tát. Bốn phương pháp này khiến cho các hàng đệ tử Thanh Văn Tiểu thừa và Bồ-tát Đại thừa sinh khởi lên lòng từ ái, để hướng dẫn chúng sanh hữu tình đi vào Đạo một cách dễ dàng và nhẹ nhàng nhất về cả hai mặt tinh thần lẫn vật chất, đáp ứng và thỏa mãn được những nhu cầu tình cảm có được của họ mà dìu dắt. Ở đây, cả hai đều có lợi: một bên hoàn thành hạnh nguyện Bồ-tát của mình, một bên xa lánh được tà kiến vô minh để trở về với chánh kiến giải thoát.

Bốn phương pháp này đều có trong các kinh luận Tiểu thừa và Đại thừa như Trung A-hàm 33 Thiện Sanh kinh, Tạp A-hàm 26, Tăng Nhất A-hàm 22 và Thành thật luận … và kinh luận Đại thừa như Đại Tập kinh 29, Đại phẩm Bát-nhã kinh 24, Phạm Võng kinh, quyển thượng, A-tỳ Đạt-ma Tập dị môn túc luận 9, Đại trí độ luận 66, 88, Đại thừa nghĩa chương v.v…

Theo trong các kinh luận này, cũng tùy theo căn cơ mà đức Đạo sư chỉ dạy cho các hàng đệ tử của Ngài. Tuy cũng có một vài chi tiết sai khác, nhưng trên đại thể đều đồng nghĩa, trong cách thực hành dù là Tiểu thừa chỉ giới hạn trong giá trị nhân quả phước báo để hoàn thành một kết quả tốt đẹp cho chính mình và người, trong khi các hàng Bồ-tát thì vượt qua khỏi giới hạn của nhân quả trên mặt thực hành, mà hạnh nguyện của các Ngài qua việc giác tha
cần hoàn thành trong vô nhân vô quả của hạnh Ba-la-mật. Bốn phương pháp theo cách dịch thẳng của các nhà dịch thuật Trung hoa thì Catvāri saṃgraha-vastūni là Tứ chủng bả ác pháp, hay Tứ nhiếp pháp, còn gọi là Tứ nhiếp sự, Tứ sự nhiếp pháp, Tứ tập vật, hay gọi đơn giản là Tứ nhiếp, Tứ sự, Tứ pháp. Bốn pháp đó là:

(1) Bố thí nhiếp (dāna-saṃgraha)
(2) Ái ngữ nhiếp (priya-vādita-saṃgraha)
(3) Lợi hành nhiếp (artha-caryā-saṃgraha)
(4) Đồng sự nhiếp (samānārthatā-saṃgraha)

1. Bố thí nhiếp (dāna-saṃgraha)

Dùng bố thí để thu phục, còn gọi là Bố thí nhiếp sự, tức là bao gồm cả tùy thuộc vào phương tiện bố thí mà thu phục và tùy theo phương tiện huệ thí mà thu phục, tức là dùng tâm vô sở thí cho và nhận chân lý gọi là pháp thí để thu phục, cùng với tâm vô sở thí cho và nhận của cải tiền bạc gọi là tài thí để thu phục. Nếu có chúng sanh hữu tình nào ưa thích của cải tiền bạc thì dùng tiền bạc của cải vật chất mà ban cho; nếu ai ưa thích pháp thì đem chánh pháp tinh thần mà ban cho họ, khiến cho họ khởi lên tâm thân ái mà nương vào Bồ Tát mà chấp nhận đạo lý giải thoát.

Ngoài hai cách bố thí tài thí và pháp thí ra còn có một loại bố thí khá quan trọng đối với tất cả mọi loài chúng sanh hữu tình, đó chính là trao cho họ sự không sợ hãi tức là vô úy thí đối trước cuộc sống; bởi vì sự hiện hữu của chúng sanh là một kết quả tất yếu của vô minh tà kiến do nghiệp hoặc phiền não do con người tạo ra, nên con người vô minh đối với chính mình, vô minh đối với mọi loài, vô minh đối với sự vật. Cũng do từ vô minh này mà chúng sanh hữu tình sợ hãi trước cuộc sống, sợ hãi trước mọi người,
sợ hãi trước thiên nhiên; từ sự sợ hãi này mà con người sinh ra mọi thứ mê tín dị đoan, tin trời, tin thượng đế, tin vào thần linh có quyền ban phước giáng họa và làm chủ vận mệnh cuộc sống của con người và, tự con người đánh mất chính mình vì vô minh sợ hãi vô căn cứ này. Như trong Thanh tịnh đạo luận, đức Đạo sư dạy: “Không thể tìm ra một Tạo hóa, một Brahma, hay một vị nào khác, làm chủ vòng luân chuyển của đời sống. Chỉ có những hiện tượng diễn tiến tùy duyên!” Đó chính là pháp mà Đạo sư đã đem lại lòng tin vô úy nơi chính mình cho các đệ tử của Ngài; nếu ai đã thấu rõ bộ mặt thật của các pháp qua định luật Duyên khởi thì sẽ không còn sợ hãi trong cuộc sống nữa. Đây chính là pháp vô úy thí cần cho các đệ tử của Ngài trong việc thu phục chúng sanh đưa về chánh pháp giải thoát.

Ngoài ba phương pháp bố thí để thu phục người là tài thí, pháp thí và vô úy thí trên ra, còn có Báo ân thí nữa, đây là một cách báo ân người khác đã có công đối với chúng ta về mọi mặt, mà chúng ta đã mang ân nơi họ, chúng ta cần thực hành bố thí mà báo ân cho họ. Chính việc bố thí này cũng giúp cho chúng ta đưa người trở về với chánh pháp. Đây cũng là đạo lý đền ơn đáp nghĩa, ăn trái nhớ kẻ trồng cây, ân oán phân minh theo đạo lý nhân quả làm người của chúng ta theo hai chiều thi ân đền báo của ân và oán, do đó cho phép chúng ta dùng bố thí để thu phục người đưa về chánh pháp, nên ngoài ba cách trên chúng cộng thêm với cách này nữa thì có bốn cách bố thí để nhiếp phục.

Ở đây chúng
ta cũng có thể đem Lục độ Ba-la-mật để phối hợp với bố thí nhiếp của tài thí, vô úy thí và pháp thí để phân bố theo thuộc tính của mỗi độ trong chức năng thực hành Bồ-tát đạo, trong đó Tài thí thuộc về Đàn-na Ba-la-mật (dāna-pāramitā) của lục độ, khi hành giả đã thực hành đến chỗ hoàn toàn “tam luân không tịch”, không thấy có người cho, vật cho, người nhận trong việc bố thí thuộc tài vật; còn Vô úy thí thì thuộc vào Trì giới Ba-la-mật (śīla-pāramitā), cùng Nhẫn nhục Ba-la-mật (ksānti-pāramitā) khi hành giả hoàn thành việc trì giữ luật nghi giới, nhiếp thiện pháp giới, nhiêu ích hữu tình giới đến chỗ thanh tịnh được thân tâm hành giả cùng hoàn thành việc tu tập nhẫn nại oán-hại, an nhẫn chịu khổ, thấy rõ sự thật pháp nhẫn có thể đối trị sân nhuế khiến tâm an tịnh của Lục độ và, pháp thí là thuộc vào Tinh tấn Ba-la-mật (vīrāya-pāramitā), Thiền định Ba-la-mật (dhyāna-pāramitā), Trí tuệ Ba-la-mật (prajñā-pāramitā) khi hành giả hoàn thành được việc tinh tấn cả hai thân và tâm siêng năng tương tục thân siêng tu thiện pháp, tâm siêng hành thiện đạo, tâm tâm tương tục tinh cần tu nhẫn nhục, thiền định cùng trí tuệ. Nhờ tinh tấn mà hành giả đã đẩy lùi hết tất cả mọi giải đãi biếng nhác sanh trưởng thiện pháp của Lục độ, cùng việc hoàn thành thiền định, hiện pháp lạc trú tịnh lự, hiện tại không còn loạn tâm nữa. Giờ đây hành giả hoàn thành trí tuệ, đạt được trí tuệ thế tục cùng duyên vào trí tuệ thắng nghĩa, trí tuệ hữu tình mà trừ đi hết mọi sự ngu si do vô minh di hại, cuối cùng biết rõ được thật tướng của các pháp hoàn thành Lục Ba-la-mật.

Ở trên là chúng tôi đem lục Ba-la-mật phối hợp với Bố thí nhiếp. Tiếp theo chúng tôi sẽ phối hợp Thập địa với Bố thí nhiếp
pháp, như trong Địa trì luận thì: Tứ nhiếp pháp vốn thông khắp trong các vị của Thập địa, được phân ra tùy theo thuộc tính cùng ý nghĩa mà luận Trì địa phân ra là địa thứ nhất của Thập địa, trước hết là hành đàn lợi tha, tức là vì người mà thiết lập đàn bố thí. Bố thí ở đây chỉ chỉ dành cho của cải vật chất thuộc tài thí đem ra giúp đỡ ban cho những ai cần đến của cải vật chất mà khiến cho mọi người được lợi ích, nên làm cho việc Bố thí càng ngày càng tăng lên và, nhờ tu pháp thí đối với mọi người mà làm cho ái ngữ cũng tăng thêm.

Qua Bố thí nhiếp cho chúng ta thấy rằng dức Đạo sư dạy cho mọi người biết được là thế nào để nhiếp thọ thu phục người khác để đưa họ vào đạo qua phương cách Bố thí từ thấp lên cao, từ hữu lậu đến vô lậu, tùy thuộc vào căn cơ căn tánh và những nhu cần cần thiết của mọi người mà theo đó thực hiện Tứ nhiếp pháp dẫn dắt mọi người vào đạo giải thoát cho những người đang cần việc bố thí cho cả tinh thần lẫn vật chất.

2. Ái ngữ nhiếp (priya-vādita-saṃgraha)

Dùng lời nói từ ái để thu phục, còn gọi là Ái ngữ nhiếp sự, là phương tiện có khả năng thu phục. Ái ngữ, ái ngôn là phương tiện để thu phục, có nghĩa là y cứ vào căn tánh căn cơ của chúng sanh bằng vào lời nói từ ái mà an ủi phủ dụ, khiến cho họ khởi lên tâm thân ái mà chấp nhận vào đạo giải thoát hay, khiến cho họ khi nghe những lời nói từ ái tường thuật chánh giáo chánh lý đủ thu phục mà dẫn họ đến chỗ khai ngộ chân lý. Ngoài lời nói từ ái tốt đẹp làm vừa lòng người nghe, để thu phục người đi vào
đạo một cách vui vẻ và tự nguyện, mà lời nói ra còn phải tránh xa và xa lìa những lời nói có lỗi thuộc về khẩu nghiệp nữa, tức là không nói lời hư dối, không nói lời thêu dệt, không nói lời nói thô ác, không nói lời nói chia rẽ đâm thọc để gây chia rẽ thù hằn với nhau đưa đến mất lòng tin đối với mọi người đối với chánh pháp. Hai cách nói trên là hai cách nói làm vừa lòng và, thỏa mãn tình cảm cá nhân hữu tình, sẽ cảm phục được lòng người để đưa về chánh pháp một cách rất hữu hiệu.

Ngoài hai cách nói trên nhằm thu phục lòng người đưa về với đạo, ở đây chúng tôi sẽ đem Lục độ Ba-la-mật phối hợp với Ái ngữ nhiếp mà liệt kê theo chức năng thuộc tính phù hợp với ý nghĩa của chúng qua tương ưng trong khi hành giả thực hành Bồ-tát hạnh của mình thì Ái ngữ nhiếp thuộc về Trì giới Ba-la-mật (śīla-pāramitā), cùng Nhẫn nhục Ba-la-mật (ksānti-pāramitā), khi hành giả hoàn thành việc trì giữ luật nghi giới, nhiếp thiện pháp giới, nhiêu ích hữu tình giới đến chỗ thanh tịnh được thân tâm hành giả cùng hoàn thành việc tu tập nhẫn nại oán hại, an nhẫn chịu khổ, thấy rõ sự thật pháp nhẫn có thể đối trị sân nhuế khiến tâm an tịnh như vô úy thí và pháp thí đã nói ở trên thì, ở đây ái ngữ cũng thuộc Trì giới Ba-la-mật và nhẫn nhục Ba-la-mật. Vì Ái ngữ thuộc về khẩu trong việc làm thanh tịnh khẩu nghiệp qua lời nói của miệng ngoài lời nói từ ái như trên trong việc làm lòng người thỏa mãn bản ngã thu phục mọi người được thì ở đây vấn đề làm thanh tịnh khẩu nghiệp nhân việc tránh không nói lời ác khẩu, nói lời thêu dệt, nói lời nói đâm thọc gây chia rẽ và nói lời hư
dối làm phật lòng người đi ngược lại tình cảm tự ái cá nhân qua những xúc phạm của lời nói sẽ khiến cho lòng người thỏa mãn được tình cảm thì cũng đưa mọi người đi đến đạo được.

Ở trên là chúng tôi đem lục Ba-la-mật phối hợp với Bố thí nhiếp. Tiếp theo chúng tôi sẽ phối hợp Thập địa với Bố thí nhiếp pháp như trong Địa trì luận thì: Tứ nhiếp pháp vốn thông khắp trong các vị của Thập địa được phân ra tùy theo thuộc tính cùng ý nghĩa mà luận Địa Trì thì, trong mười địa, địa thứ hai trì giới kiên cố, tức là xa lìa bốn lỗi lầm của miệng thì Ái ngữ sẽ tăng thêm.

Qua Ái ngữ nhiếp chúng cũng quan trọng không kém gì Bố thí nhiếp. Ở đây chúng có những giá trị thuộc thuộc tính ý nghĩa của chúng mà qua đó lời nói được coi như là một công cụ có công năng thu nhiếp mọi người quay về chánh đạo, qua phương cách biết sử dụng, dụng ngữ làm sao cho thích hợp với tâm lý mọi người, có nghĩa là lời nói không đi ngược lại tình cảm lợi ích của mọi người thì, lời nói đó có tính cách thuyết phục lớn, vì: “Lời nói không mất tiền mua, lựa lời nói cho vừa lòng nhau.”

3. Lợi hành nhiếp (artha-caryā-saṃgraha)

Dùng những việc làm lợi ta lợi người mà thu phục, còn gọi là Lợi hành nhiếp sự, hay Lợi ích nhiếp, là tạo phương tiện khiến cho người ta đi vào đạo, tạo phương tiện độ thoát, đem lại lợi ích cho mình cho người, có nghĩa là tạo thiện hạnh thân khẩu ý đem lại lợi ích cho mọi loài chúng sanh, khiến cho họ sinh tâm thân ái mà đi vào đạo. Hay khuyên mọi người tu tập theo chánh hành, hoặc hành thiện tự ba nghiệp của chính mình khởi lên khiến cho mọi người cùng nhau ân triêm lợi
ích, tất cả những việc làm trên đều gọi là lợi hành cả. Nhờ đây mà thu phục hướng dẫn được mọi người khiến họ phát tâm vào thực hành đạo giải thoát.

Ngoài những hình thức hành lợi để nhiếp phục người vào đạo, quay về với chánh pháp như trên ra, nếu ở đây chúng ta đem hành lợi này phối hợp với Lục Ba-la-mật thì, theo chức năng thuộc tính của pháp hành này, nó sẽ tương ưng với tinh tấn Ba-la-mật (vīrāya-pāramitā) trong lục Ba-la-mật theo hành pháp của Bồ-tát khi thực hành Lục Ba-la-mật. Vì khi Bồ-tát muốn hóa độ chúng sanh trước hết là phải tự lợi điều này chúng ta khỏi bàn, vì nếu tự bản thân của Bồ-tát không hoàn thành sự nghiệp giải thoát của mình được thì làm sao có thể hướng dẫn hay thu phục được người khác theo về với chính Đạo mà mình đang thực hành và, sau đó Bồ-tát mới thực hành hạnh nguyện độ tha của mình, thu phục chúng sanh qua việc làm lợi người, có như vậy nguyện lực của Bồ-tá mới được thành tựu những sở nguyện được. Khi bồ-tát hành Bồ-tát đạo mà thiếu đi tinh tấn thì dứt khoát sở nguyện của chúng ta không thành tựu. Trong mọi phương pháp tu, nếu muốn đạt được kết quả tốt đẹp mau chóng thì điều kiện tiên quyết của hành giả là thực hành tinh tấn, nếu trong lúc tu hành mà chúng ta thiếu đi sự tinh tấn tinh cần thì cho dù pháp tu đó dễ dàng đến đâu đi nữa, kết quả cuối cùng sẽ không đạt được như những mong muốn của chúng ta.

Ở trên là chúng tôi đem lục Ba-la-mật phối hợp với Bố thí nhiếp. Tiếp theo chúng tôi sẽ phối hợp Thập địa với Bố thí nhiếp pháp như trong Địa trì luận thì: Tứ nhiếp pháp vốn thông khắp trong các vị của Thập địa được phân ra tùy theo thuộc tính cùng ý
nghĩa mà luận Địa Trì phân. Theo Bồ-tát Địa Trì kinh 3, hay luận Đại Trang Nghiêm thì lợi hành có nghĩa là khiến cho mọi người đi vào phương tiện, trước tiên trao cho họ chánh pháp, tức là chỉ dạy họ thông hiểu những lời dạy của đức Đao sư, sau đó hướng dẫn họ thực hành đúng chánh pháp và, nhờ họ thực hành đúng chánh pháp mà họ ra khỏi được nơi bất thiện trở về nơi thiện, tức là khiến mọi chúng sanh hữu tình vượt qua khỏi sinh tử hiện chứng Niết-bàn an vui giải thoát. Theo luận Địa-trì thì, trong mười địa của Bồ-tát, nếu đem phối hợp với Lợi hành thì địa thứ ba sẽ tương ưng với nó trong việc chúng sanh tu tập mười loại hạnh cứu độ; vì cứu độ là thuộc tính của hành lợi, nên càng cứu độ nhiều chứng nào thì lợi hành càng tăng trưởng vượt bực chừng ấy. Lợi hành thuộc phạm vi hoạt động lợi tha nên việc cứu độ tha nhân là mục tiêu hành đầu của Bồ-tát trong sự nghiệp hoàn thành Phước Tuệ song tu của mình.

Tuy nhiên khi chúng ta hành lợi cũng luôn tùy thuộc vào đối tượng để làm lợi có thể phân ra làm bốn loại: Một, dùng phương tiện tùy thuộc vào những người thiện không có đức. Hai, Tán dương khen ngợi những người thiện có đức. Ba, Quở trách những người ác dễ điều phục. Bốn, dùng thần lực để hàng phục những người ác khó điều phục, khiến cho họ bỏ ác. Ở đây, hai loại trước gọi là nhiếp thủ để tập hợp thiện, hai loại sau gọi là nhiếp thủ để lìa ác.

Qua Lợi hành nhiếp cho chúng ta thấy, đối với Bồ-tát muốn hoàn thành tuệ giác vô thượng của mình thì việc tự lợi cá nhân trong tu tập giải thoát mới chỉ là một nửa chặn đường đi đến giải thoátt mà thôi. Ở đây Bồ-tát muốn
hoàn thành sở nguyện của mình một cách rốt ráo thì việc thực hành lợi tha là điều kiện tiên quyết; nhưng trong hành lợi tha này muốn thành tựu triệt để thì tinh tấn là đầu mối quan trong đưa đến sự thành công hạnh nguyện. Nói chung trong sự nghiệp tu hành của chúng ta điều kiện để thành tựu chính là tinh tấn siêng năng nổ lực trong mọi lúc trong mọi nơi, nó là chìa khóa quan trọng để mở toan màng lưới vô minh cho người tu hành.

4. Đồng sự nhiếp (samānārthatā-saṃgraha)

Dụng cùng sự nghiệp với mình mà thu phục, còn gọi là Đồng sự nhiếp sự, cùng sự nghiệp ở đây có nghĩa là cùng sự nghiệp là chúng sanh hữu tình, cùng lợi ích như nhau, cùng công việc khổ vui (nghiệp), có nghĩa là hành giả khi gần gũi chúng sanh cùng có cái khổ cái vui như họ, dùng pháp nhãn thấy rõ căn tánh chúng sanh như thế nào, rồi tùy thuộc vào những thân căn y báo chánh báo cùng cái khổ cái vui của họ mà thị hiện (cho các hàng Bồ-tát) thân hình ứng váo những thân căn đó mà hiện thân cứu vớt đưa họ vào chánh đạo, khiến cho họ cũng được những lợi ích như chúng ta hay, hành giả chúng ta đồng sự với chúng sanh hữu tình mà tùy theo đồng sự nghiệp chúng sanh, cùng có lợi, cùng khổ vui họa phước mà giúp đỡ hướng dẫn họ thoát khổ được vui.

Ngoài những hình thức hành lợi để nhiếp phục người vào đạo, quay về với chánh pháp như trên ra, nếu ở đây chúng ta đem hành lợi này phối hợp với Lục Ba-la-mật thì, theo chức năng thuộc tính của pháp hành này, nó sẽ tương ưng với hai độ Ba-la-mật là Thiền định Ba-la-mật (dhyāna-pāramitā), và Trí tuệ Ba-la-mật (prajñā-pāramitā) trong lục Ba-la-mật, theo hành pháp của Bồ-tát khi thực hành Lục Ba-la-mật. Vì khi Bồ-tát hành Bồ-tát
đạo không những chỉ tự lợi cho mình không thôi mà còn lợi tha nữa; trong khi lợi tha mang lợi lạc đến mọi người để hoàn thành sự nghiệp giải thát cho mình thì vấn đề lợi tha cũng quang trọng ngang bằng với tự lợi. Vì lợi tha không những chỉ vì lòng từ thương xót chúng sanh mà đưa họ thoát khỏi khổ đau để đạt an vui Niết-bàn mà còn làm nhân cho việc hoàn thành sứ mệnh giải thoát cho chính họ nữa, nên việc dùng đồng sự nhiếp là việc làm tất yếu không thể thiếu đi được. Trong Tứ nhiếp pháp mỗi pháp chúng có chức năng riêng và chung của chúng, do đó đồng sự nhiếp ngoài cái nghĩa chung chúng còn có nghĩa riêng theo thuộc tính của chính nó nữa đó là: việc hóa độ thu phục những đối tượng chúng sanh cùng chung sự nghiệp, cùng chung lợi ích, cùng chung y báo, cùng chung khổ vui, cùng chung công ăn việc làm, mà hành giả có những cái chung đó và, cũng nhờ những cái chung đó mà hành giả có những thuận duyên may mắn, những tiếp cận gần nhau, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng, lối sống mà chúng ta dễ dàng thu phục, hướng dẫn họ trở về với chánh pháp, nếu những ai đi không đúng với con đường giải thoát. Đó là những thuận có được của hành giả trong chức năng thu phục đem người trở về với chánh pháp. Khi mọi người đã được trở về với chánh pháp rồi thì, chính lúc đó hành giả cũng hoàn thành sự nghiệp giải thoát cho chính mình theo định luật Duyên khởi hình thành và hủy diệt của nó. Khi đức Phật còn tại thế, có Bồ-tát Tinh Danh hiện thân cư sĩ, với mục đích là để dễ gần gũi và cảm hóa được mọi người một cách rộng rãi. Ngài đã có gia đình nhưng lại chuyên cần tu tập
phạm hạnh. Bên ngoài tuy luôn luôn bận rộn với mọi tiếp xúc, nhưng bên trong thì luôn ở trong thiền định. Ngài giao thiệp rất rộng rãi, hiện thân khắp nơi, từ sòng bac, các quán nhậu nhẹt cho đến dâm phòng tửu điếm đều có sự hiện diện của Ngài với mục đích là để hóa độ, hướng dẫn những kẻ sa đọa, vấp ngã đi về với chánh pháp. Có đôi khi Ngài tham gia chính trị, làm thầy dạy học, dạy đời và, làm đủ thứ chuyện trên đời nếu thấy những đối tượng đó và nơi chốn đó, cần được độ thì Ngài hóa thân vào những nơi đó ngay. Tuy Ngài hóa thân vào những nơi triền phược có thể đem đến cho Ngài mọi rắc rối, nhưng với cuộc sống vô tâm như vậy Ngài luôn luôn làm chủ chính mình nên không bị nhiễm ô, như hoa sen trong bùn, tâm hồn Ngài luôn trụ trong cảnh giới thanh tịnh giải thoát. Sở dĩ Ngài hóa thân mình biến thành những thuộc tính như vậy là với mục đích Đồng sự với mọi người mà hóa độ thu phục họ trở về chánh pháp.

Ở trên là chúng tôi đem lục Ba-la-mật phối hợp với Bố thí nhiếp, Ái ngữ nhiếp, Lợi hành nhiếp. Tiếp theo chúng tôi sẽ phối hợp Thập địa với Bố thí nhiếp pháp như trong Địa trì luận thì: Tứ nhiếp pháp vốn thông khắp trong các vị của Thập địa được phân ra tùy theo thuộc tính cùng ý nghĩa mà luận Địa Trì phân. Theo Bồ-tát Địa Trì kinh 3, hay luận Đại Trang Nghiêm thì Đồng sự là luôn tùy thuộc vào phương tiện theo thuộc tính của đối tượng mà thay đổi tương ứng với chúng, cùng nhau tu tập sự nghiệp chánh, thực hành đạo chánh, khiến cho chúng sanh hữu tình tùy thời mà chuyển hướng về chánh đạo và đạt được đạo an vui giải thoát ngay đời này. Theo luận
Địa-trì thì, trong mười địa của Bồ-tát, nếu đem phối hợp với Đồng sự thì địa thứ tư sẽ tương ưng với nó trong việc không bỏ chúng sanh mà tu tâp phẩm đạo, nên Đồng sự càng ngày được tăng trưởng. Vì theo luận Địa Trì thì muốn cho Đồng sự tăng trưởng nhanh thì phải cần có sự phối hợp với địa thứ tư trong lục địa thì kết quả mới mang lại cho chúng ta những người thực hành Tứ Nhiếp mới có sự thành công mau chóng được. Vì thông thường nếu hành giả không theo Bồ-tát hạnh để thực hành thì Tứ Nhiếp chỉ có giới hạn trong giá trong nhân quả mà thôi, không đi sâu và xa được.

Qua Đồng sự nhiếp, chúng ta nhận thấy rằng, cũng như ba pháp trên cũng từ pháp hữu lậu đến pháp vô lậu Đồng sự nhiếp là hệ luận cuối cùng để Bồ-tát thực hiện con đường Bồ-tát hành của mình và, cũng nhờ vào con đường Bồ-tát hành này mà Đồng sự nhiếp mới hiện hữu những giá trị của nó qua sự thực hành lợi tha của hành giả. Do đó Đồng sự nhiếp cũng là một trong những thứ duyên cần thiết để hành giả hoàn thành sở nguyện của mình, đó chỉ là giá trị của nửa mặt trên mặt thực hành, còn nửa mặt khác làm lợi lạc cho mọi người, kéo mọi người trở về với chánh pháp là nguyên nhân đưa thế giới này đến chỗ hòa bình an lạc. Đây chính là những giá trị sống động nhất để trả ơn chư Phật đền ơn Tam Bảo đền ơn chúng sanh trong muôn một của hành giả tu tập Tứ Nhiếp pháp nói chung và Đồng sự nhiếp nói riêng.

I . TỨ NHIẾP PHÁP THEO KINH LUẬN TIỂU THỪA.

Theo các kinh luận Tiểu Thừa thì Tứ nhiếp pháp giá trị của nó chỉ được giới hạn trong phạm trù nhân quả Nhân Thiên cho cả tại gia và
xuất gia mà thôi. Đối với các hàng Phật tử tại gia đức Đạo sư dạy về Tứ nhiếp pháp chú trọng về phần danh và có lợi ngay trong hiện đời này và đời sau nhân quả hai đời, qua hành Tứ nhiếp pháp như theo Trung A-hàm 33, kinh Thiện Sanh đức Đạo sư dạy con của một nhà Cư sĩ:

“Này con nhà Cư sĩ, có bốn nhiếp sự. Bốn việc ấy là gì? Một là huệ thí. Hai là lời nói khả ái. Ba là làm lợi cho người. Bốn là có lợi cùng chia. Rồi đức Đạo sư nói bài kệ:

Huệ thí và ái ngôn,
Thường vì người lợi hành,
Với tất cả đồng lợi,
Khắp nơi đều vang danh.
Sự này duy trì đời
Cũng như người đánh xe.
Nhiếp sự này vắng mặt,
Mẹ không nhân bởi con
Mà được kính phụng dưỡng
Con đối cha cũng vậy.
Nếu có nhiếp sự này,
Phước hựu thật to lớn;
Chiếu soi như ánh nhật,
Tiếng tốt truyền đi nhanh.
Thông minh, không nói cộc
Như vậy, làm nên danh
Định vững, không cao ngạo;
Tiếng loan truyền đi nhanh
Thành tựu tín và giới,
Như vậy làm nên danh.
Hăng hái, không giải đãi;
Thường cho người uống ăn;
Dìu dắt vào nẻo chánh;
Như vậy làm nên danh.
Bạn bè cùng lân tuất,
Ái lạc có giới hạn;
Giữa người thân, nhiếp sự
Thù diệu như sư tử.
Học nghề, học buổi đầu,
Kiếm lợi, kiếm sau đó.
Sản nghiệp đã dựng thành,
Phân chia làm bốn phần.
Phần cung cấp ẩm thực;
Phần điền giả nông canh;
Phần kho tàng chất chứa,
Phòng khi hữu sự cần;
Gom nông tang, thương cổ,
Thu xuất, lợi một phần.
Thứ năm để cưới vợ;
Thứ sáu làm nhà cửa.
Tại gia sáu sự này,
Hưng thịnh, sống khoái lạc.
Tiền tài sẵn càng đầy,
Như nước xuôi biển cả.
Đời mưu sinh như vầy,
Như ong hút nhụy hoa;
Đời mưu sinh lâu dài,
Sống an lạc hưởng thọ.
Xuất tiền, không xuất xa;
Không tản mác tung ra.
Không thể đem tài vật
Cho hung bạo, ngoan tà.
Phương Đông
là cha mẹ;
Phương Nam là tôn sư
Phương Tây là thê tử;
Phương Bắc là nô tỳ;
Phương Dưới bằng và hữu;
Phương Trên bậc tịnh tu;
Nguyện lễ các phương ấy,
Phước đời này đời sau.
Do lễ các phương ấy,
Thí chủ sanh trời cao.”

Với mục đích hướng dẫn người tại gia tu tập lòng từ bi không những chỉ thương yêu cá nhân mình thôi mà cần phải thương yêu tha nhân những người sống chung quang dù là có liên hệ huyết thống giòng họ bà con, hay không có sự liên hệ huyết thống giòng họ bà con thì lòng từ vẫn được khơi dậy để đem lại lợi lạc hạnh phúc cho cá nhân và cộng động xã hội. Vì Tứ nhiếp pháp này là nhân là nền tảng sanh ra mọi thứ phước đức trong cõi Nhân Thiên, nên nếu hành giả nào thực hành nhiếp sự này, thì phước đức to lớn thêm sáng soi như ánh nhật; thông minh, không nói cộc, định vững, không cao ngạo; thành tựu tín và giới, tiếng tốt truyền đi nhanh khắp nơi đều nghe tiếng, đó mới chỉ là cái quả trong hiện tại còn trong tương lai thì sau khi chết mọi người sẽ được sinh về những cõi trời cao hưởng thọ mọi khói lạc giàu sang nhờ nhân đã hành Tứ nhiếp pháp. Và cũng nhân việc đức Đạo sư nói về giá trị nhân quả của việc thực hành Tứ nhiếp pháp này Ngài cũng dạy cho các hàng Cư sĩ tại gia sáu cách sống để đem lại hưng thịnh khoái lạc cho mọi người trong việc thực hành Tứ nhiếp pháp có lựa chọn khi làm việc. Ở đây chủ yếu là nêu cao đặc tính nhân quả trong việc thực hành chỉ ác hành thiện theo tinh thần “Chư ác mạc tác, chúng thiện phụng hành. Tự tịnh kỳ ý, thị chư Phật giáo.”

Đối với các hàng xuất gia thì, chú trọng về tinh thần nhiều hơn là chú trọng về vật
chất như Phật tử tại gia. Cũng trong bố thí, nhưng chú trọng đến bố thí pháp và bố thí vô úy nhiều hơn trong khi thực hành Tứ nhiếp pháp. Đây chính là chức năng lợi tha có điều kiện theo luật nhân quả hai đời nên mục đích cuối cùng cũng mang lại cho tự lợi là chính trong việc hành lợi tha này qua kết quả được hưởng sau đó hoặc gần hoặc xa trong dời này hay đời sau, cùng những nhiếp pháp khác, như trong kinh Tạp A-hàm quyển 26 kinh 636 đức Đạo sư dạy các Tỳ-kheo:

“Bố thí tối thắng, đó là pháp thí. Ái ngữ tối thắng, là khiến thiện nam tử thích nghe, nói pháp đúng lúc. Hành lợi tối thắng là đối với người không có tín khiến có tín, xác lập trên tín; đối với người hoc giới thì xác lập bằng tịnh giới; đối với người bỏn sẻn thì bằng bố thí; đối với người ác trí huệ thì bằng chánh trí mà xác lập. Đồng lợi tối thắng, là nếu A-la-hán thì trao cho người quả A-la-hán. A-na-hàm thì trao cho người quả A-na-hàm. Tư-đà-hàm thì trao cho người quả Tư-đà-hàm. Tu-đà-hoàn thì trao cho người quả Tu-đà-hoàn. Người tịnh giới thì trao người khác bằng tịnh giới.”

Đối với các hàng Tỳ-kheo xuất gia đức Đạo sư dạy rộng và sâu hơn hàng tại gia tùy thuộc vào thuộc tính chức năng tự lợi, lợi tha khi thừa hành Phật sự có điều kiện trong việc chuyển vận bánh xe chánh pháp của họ mà có khác hơn thuộc tính chức năng của các hàng Cư sĩ tại gia. Phương pháp thực hành trong Tứ Nhiếp pháp được đức Đạo sư gọi là tối thắng thì phần này được dành cho các vị xuất gia trong chức năng của họ là: Pháp thí đối với bố thí nhiếp. Nói pháp đúng lúc đối với ái ngữ nhiếp. Xác lập lòng tin với người không lòng tin, xác lập
tịnh giới với người học giới, xác lập bố thí với người bỏn sẻn, ba cách này dành cho lợi hành nhiếp. Nếu A-la-hán thì trao cho người quả A-la-hán; A-na-hàm thì trao cho người quả A-na-hàm; Tư-đà-hàm thì trao cho người quả Tư-đà-hàm; Tu-đà-hoàn thì trao cho người quả Tu-đà-hoàn; người tịnh giới thì trao người khác bằng tịnh giới, đối với Đồng lợi nghiếp.

Cũng kinh Tạp A-hàm quyển 26, nhưng kinh 637 thì đức Đạo sư dạy các Tỳ-kheo có một vài sai biệt trong vấn đề thời gian ba đời, khi đề cập đến Tứ nhiếp pháp trong lúc nhiếp thủ đại chúng, có thể tùy thuộc vào một trong bốn pháp này, nếu thấy thích hợp để nhiếp thủ đại chúng:

“Nếu như có pháp nào để nhiếp thủ đại chúng thì tất cả đều ở trong bốn nhiếp sự. Hoặc một nhiếp thủ là bố thí, hoặc một nhiếp thủ là ái ngữ, hoặc một nhiếp thủ là hành lợi, hoặc một nhiếp thủ là đồng lợi. Ở trong thời quá khứ, những pháp nào đã nhiếp thủ đại chúng trong thời quá khứ cũng không ngoài bốn nhiếp sự. Những pháp nào sẽ nhiếp thủ đại chúng trong thời vị lai cũng không ngoài bốn nhiếp sự. Hoặc một pháp nhiếp thủ là bố thí, hoặc một pháp nhiếp thủ là ái ngữ, hoặc một pháp nhiếp thủ là hành lợi, hoặc một pháp nhiếp thủ là đồng lợi.”

Bấy giờ Thế Tôn liền nói kệ rằng:

Bố thí cùng ái ngữ,
Hoặc hành vi hành lợi,
Đồng lợi các hành vi,
Mỗi tùy chỗ thích hợp.
Nhờ đây nhiếp thế gian,
Như xe lăn nhờ gang.
Đời không bốn nhiếp sự,
Quên ơn mẹ nuôi con.
Cũng không tôn trọng cha,
Không khiêm tốn phụng sự.
Vì có bốn nhiếp sự,
Và tùy thuận pháp này.
Cho nên có Đại sĩ,
Đức trùm cả thế gian.“

Qua đoạn kinh này chúng ta thấy cũng Tứ nhiếp pháp nhưng ở đây nội dung chúng tùy thuộc vào thuộc tính từng cách nhiếp phục hoặc
là Bố thí, hoặc Ái ngữ, hoặc là Hành lợi hoặc là Đồng sự, đối với đối tượng của đại chúng mà các hành giả thi thiết đối pháp để hàng phục đưa họ về với chánh pháp. Và ở đây cũng tùy thuộc vào thuộc tính của thời gian quá khứ hay tương lai mà nhiếp thủ đối với đại chúng. Nhờ vậy mà hành giả nhiếp phục được cả thế gian và, có các bậc Đại sĩ xuất hiện, đức bao trùm cả thế gian.

Riêng theo kinh Tăng Nhất A-hàm quyển 22, đức Đạo sư đã kể lại cho các Tỳ-kheo nghe chuyện quá khứ lâu xa trong hiền kiếp này: Có Phật Ca-diếp ra đời tại nước Ba-la-nại, đi hóa đạo tại nước này cùng với chúng hai vạn đại Tỳ-kheo thì, bấy giới có một người con gái con vua Ai Mẫn tên là Tu-ma-na có tâm kính ngưỡng hướng về Như lai Ca-diếp vâng giữ cấm giới, thường thích bố thí và hành bốn việ dó là Bố thí, ái kính, làm lợi người, đồng lợi. Cô thường ở chỗ Phật Ca-diếp tụng Pháp cú. Ở trên lầu cao thường lớn tiếng tụng tập và phát nguyện rộng lớn: “Con hằng có pháp Tứ nhiếp này, lại ở trước Như lai mà tụng Pháp cú. Trong đó nếu có chút phước nào, cầu cho con sinh vào chỗ nào, không rơ vào ba đường ác, cũng không sinh vào nhà nghèo; đời vị lai cũng sẽ gặp đươc bậc tối tôn như vầy. Khiến cho thân nữ của con không bị chuyển đổi và được pháp nhãn thanh tịnh.” Sau khi nhân dân trong thành nghe vương nữ thề nguyện như vậy, họ liền đến chỗ vương nữ nói: “Hôm nay, Vương nữ rất là chí tín, tạo các công đức, bốn sự không thiếu: Bố thí, kiêm ái, lợi người, đồng lợi. Lại phát thệ nguyện, mong đời sau gặp bậc như vậy, thuyết pháp cho nghe để được pháp nhãn thanh tịnh. Hôm
nay, Vương nữ đã phát thệ nguyện, cùng với nhân dân cả nước chúng tôi đồng thời được độ.” Lúc ấy vương nữ đáp: “Tôi đem công đức này cùng thí đến các người. Nếu gặp đượcNhư lai thuyết pháp, sẽ cùng lúc được độ.

“Tỳ-kheo, các ông há có điều nghi ngờ sao?chớ nghĩ như vậy. Vua Ai Mẫm lúc đó nay chính là trưởng giả Tu-đạt. Vương nữ lúc ấy nay chính là Tu-ma-đề. Nhân dân trong thành lúc ấy, nay chính là tám vạn bốn nghìn chúng. Do thề nguyện kia nên nay gặp Ta, nghe pháp đắc đạo; cùng nhân dân kia đều đươc pháp nhãn thanh tịnh. Hãy ghi nhớ phụng hành ý nghĩa này. Vì sao vậy? Vì Tứ nhiếp pháp này là ruộng phước tốt nhất. Nếu có Tỳ-kheo nào thân cận bốn sự này thì liền được bốn đế. Nên cầu phương tiện thành tựu bốn sự việc này.” Đây là một kết quả thực tại được đức Đạo sư lấy đó mà kể lại tác nhân quá khứ được thể hiện như thế nào để có được một kết quả như hôm nay. Đó chính là những giá trị có được khi thực hành Tứ nhiếp pháp này cho dù ở bất cứ nơi đâu, bất cứ lúc nào vẫn có những giá trị phổ quát như nhau qua việc hành trì nó để khuyến khích thúc đẩy các Tỳ-kheo thực hành nó để dạt được Bốn sự thật (Tứ đế) ngay trong hiện tại nếu thực hành đúng pháp và tinh cần.

Theo luận Thành Thật thì, ngoài những giá trị nhân quả có được như các kinh đã nói qua, Tứ nhiếp pháp còn có giá trị vĩnh cữu không gì có thể phá hoại nó được nếu hành giả kiên cố trong pháp hành của mình đối với Tứ nhiếp pháp: “Như trong kinh đã nói, có Tứ nhiếp pháp đó là Bố thí, Ái ngữ, Lợi hành, Đồng lợi. Bố thí là, lúc nào cũng dùng quần áo, đồ
ăn thức uống cùng mọi đồ vật kiên trì không ngơi nghỉ đem bố thí để nhiếp phục chúng sanh. Ái ngữ là, lúc nào cũng kiên trì dùng lời nói tùy thuận tình ý đối với chúng sanh để nhiếp phục. Lợi hành là, lúc nào cũng kiên trì vì người khác mà cầu lợi cho họ, nếu có điều kiện giúp đỡ họ hoàn thành công việc. Đồng lợi là, lúc nào cũng kiên trì ở trong hoàn cảnh, cùng chung một thuyền, có khổ cùng lo, có vui cùng mừng với mọi người. Nếu người nào dùng pháp Bố thí, Ái ngữ, Lợi hành, Đồng lợi mà nhiếp phục chúng sanh thì, kết quả đưa đến bất khả hoại.”

Qua kinh luận Tiểu thừa về Tứ nhiếp pháp được đức Đạo sư đem dạy cho các đệ tử tại gia cũng như xuất gia của Ngài, tuy có những sai khác tùy thuộc vào thuộc tính của từng đối tượng về cách hành sử, nhưng trên mặt đại thề chúng cùng đưa đến kết quả lợi mình lợi người theo luật nhân quả một đời, hai đời, ba đời lệ thuộc vào tác nhân tại gia hay xuất gia như những gì đức Đạo sư đã dạy qua các kinh luận Tiểu thừa mà chúng tôi đã trích dẫn như trên.

II . TỨ NHIẾP PHÁP THEO KINH LUẬN ĐẠI THỪA.

Theo kinh luận Đại thừa thì Tứ nhiếp pháp giá trị của nó được nâng cao hơn trong việc thực hành Bồ-tát đạo để hoàn thành giác hạnh viên mãn cho quả vị Phật của các hàng Bồ-tát, nên tự thân giá trị của nó phải được đặt nặng trong việc lợi tha vô điều kiện dành cho cả hai hàng Bồ-tát xuất gia cùng tại gia. Vì vậy cho nên cũng cùng Tứ nhiếp pháp nhưng có sự sai khác về phương pháp hành nhân cũng như kết quả của nó tùy thuộc vào thuộc tính của Tiểu thừ và Đại thừa: Một đàng thì có điều kiện
giới hạn trong nhân quả, một đàng thì vô điều kiện giới hạn trong nhân quả. Theo Kinh Ưu-bà-di Tịnh hạnh pháp môn quyển thượng, đức Đạo sư đã kể về khi Ngài còn làm người thường thực hành Tứ nhiếp pháp: “… Bố thí, Ái ngữ, Lợi ích (lợi hành), Đồng sự để nhiếp hóa chúng sanh mỗi khi có bất cứ chúng sanh nào muốn tìm cầu điều gì Ngài cũng đáp ứng những yêu cầu của họ mà không làm trái lại với ý của họ. Nhờ công đức vô điều kiện này mà Ngài đã tích tụ thiện nghiệp sâu rộng cho đến khi chỉ còn một đời cuối cùng là “nhứt sinh bổ xứ” trong thời gian này Ngài thường hưởng nhạc Trời và khi sinh xuống thế gian này đạt được hai tướng đại nhơn đó là: Tay chân mền mại, các ngón tay chân liên kết bỡi một màn da mỏng (man võng). Vì hai tướng này, nếu là người ở tại gia thì làm Chuyển luân Thánh vương cai trị bốn châu thiên hạ, nếu là người xuất gia thì đạt dược ngôi vị Pháp vương, khéo nhiếp phục tất cả vô lượng chúng sanh, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-bà-tắc, Ưu-bà-di, Trời, Rồng, Dạ-xoa, Càn-thát-bà, A-tu-la, Ca-lầu-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-già, Nhơn, phi Nhơn v.v… Lúc bấy giờ đức Đạo sư nói kệ cho các vị Ưu-bà-đi rằng:

“Tu bố thí, ái ngữ
Hành lợi ích, đồng sự
Thường dụng Tứ nhiếp pháp
Nhiếp tất cả chúng sanh.
Nhờ hành thiện nghiệp này
Thường sanh vào Trời Người
Nếu sinh ở thế gian
Được hai tướng đại nhơn.
Chân tay đều mền mại
Có màn da liên kết
Thật cực mỏng vi diệu
Ngoài vàng trong màu hồng.
Vì nhờ hai tướng này
Tại gia Chuyển luân vương
Nếu hóa bằng pháp thiện
Tất cả đều hành theo.
Thọ trì chắc không phạm
Vui vẻ tán Thánh vương
Thi ân không cầu đáp
Lòng từ trải bốn phương.
Nếu xa lìa năm dục
Xuất gia được thành Phật
Vì chúng sanh nói pháp
Người nghe cúi đầu nhận.”

Đây là
Tứ nhiếp pháp mà đức Đạo sư đã từng thực hành trong quá khứ khi còn làm người trong lúc hành Bồ-tát đạo. Những kết quả có được trong hiện tại chính là những tác nhân mà Ngài đã từng hành Bồ-tát đạo trong qua khứ đã thực hiện qua Tứ nhiếp pháp không điều kiện vì chúng sanh mà nhiếp hóa đưa họ về chánh đạo như Ngài.

Và cũng theo Đại tập kinh quyển thượng đức Đạo sư dạy tôn giả Xá-lợi-phất về việc thực hành của các hàng Bồ-tát về Tứ nhiếp pháp theo thể cách của Ba-la-mật Đại thừa không cần biết đến kết quả hồi báo của hành động người thực hành Tứ nhiếp, miễm sao việc làm của họ mang lại lợi lạc cho chúng sanh và đưa họ về đường chánh thì làm, còn việc mang lại lợi lạc cho chính bản thân của người thực hành là như thế nào không để ý đến!

“… Đối với Bồ-tát Tứ nhiếp cũng không thể tận. Sao gọi là Bốn? Một là Bố thí, hai là Ái ngữ, ba là Lợi hành, bốn là Đồng sự.

Sao gọi là Bố thí? Thí có hai loại: Tài thí và Pháp thí. Sao gọi là Ái ngữ? đối với người cầu tài và người nghe pháp phải dùng lời nói như hòa. Sao gọi là Lợi hành? là đối với người cầu tài và nghe pháp phải tùy theo những gì họ cầu mà đáp ứng đầ đủ. Sao gọi là Đồng lợi? là đối với người cầu tài và pháp phải dùng pháp Đại thừa tự lợi khiến an chỉ họ.

Hơn nữa, Bố thí có nơi gọi là xả tâm. Ái ngữ, là thực hành không giới hạn. Lợi hành, cuối cùng không hối hận. Đồng lợi, hồi hướng về Đại thừa. Hơn nữa, Bố thí là khởi lòng từ bi, thực hành xả bỏ tư hữu. Ái ngữ, không bỏ tâm hỷ. Lợi hành, trang nghiêm đại bi làm lợi chúng sanh. Đồng lợi, đối với trên
dưới xả bỏ, phát tâm hồi hướng Nhất thiết chủng trí.

Hơn nữa, Bố thí, cầu tài như pháp, hành thí thanh tịnh. Ái ngữ, dùng từ hòa hướng dẫn, an chỉ vào pháp thiện. Lợi hành, nói về tự lợi, là để lợi ích mọi người. Đồng lợi, khiến mọi người phát tâm Nhất thiết trí. Hơn nữa Bố thí, phải xả cả trong lẫn ngoài. Ái ngữ, công đức trí tuệ, tâm không tham luyến. Lợi hành, bỏ tự lợi hành lợi tha. Đồng lợi, xả bỏ địa vị quan trong, tâm không hối tiếc.

Pháp thí, như những pháp đã được nghe tất phải diễn nói lại. Ái ngữ, không vì lợi dưỡng mà nói pháp. Lợi hành, khuyên bảo người độc tụng, tâm không biết mêt mỏi. Đồng lợi, nhất thiết trí là tâm được pháp vi diệu, tức là dùng pháp vi diệu này khích lệ chúng sanh.

Hơn nữa, pháp thí là nếu có chúng sanh nào mỗi lần nghe pháp, theo thứ tự vì họ mà nói không sai lầm. Ái ngữ, vì người nói pháp không từ xa gần. Lợi hành, có người cầu pháp, nên cung ấp, y phục, đồ ăn thức uống, ngọa cụ, thuốc men trị bệnh khiến cho họ không thiếu, trước làm cho họ yên sau đó tùy theo sở cầu của họ mà diễn nói. Đồng lợi, Khi nào giảng thuyết cho mọi người thì phường phải khuyên chúng sanh hồi hướng đến quả vị Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác (A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam-bồ-đề: anuttara-samyak-saṃbodhi).

Hơn nữa, Pháp thí, đối với trong những pháp Bố thí thì Pháp thí là tối thắng, nên dùng pháp thắng này mà vì mọi người diễn nói. Ái ngữ, thường vì lợi ích chúng sanh mà nói. Lợi hành, tùy thuộc vào nghĩa của thuộc tính mà nói chứ không tùy theo văn tự. Đồng lợi, thường vì để hoàn bị Phật pháp đầy đủ nên nói.

Hơn nữa, Bố thí phải đầy đủ Đàn-na Ba-la-mật (dāna-pāramitā). Ái ngữ, phải đầy đủ Thi-la Ba-la-mật (śīla-pāramitā).
Lợi hành, phải đầy đủ Tỳ-lị-da Ba-la-mật (vīrya-pāramitā). Đồng lợi, phải đầy đủ Thiền-na Ba-la-mật (dhyāna-pāramitā). Hơn nữa, Bố thí là mới phát khở Bồ-đề. Ái ngữ, là tu tập thực hành Bồ-đề. Lợi hành là không thối thất Bồ-đề. Đồng lợi là Nhấy sinh bổ xứ.

Hơn nũa, Bố thí là an trụ căn bổn chủng tử Bồ-đề. Ái ngữ, nuôi lớn mầm thân cành lá Bồ-đề. Lợi hành là từ từ triển khai ra hoa Bồ-đề. Đồng lợi, tự có khả năng thành tựu thật quả Bồ-đề. Đó gọi là Bồ-tát nhiếp hóa chúng sanh không thể tận.”

Qua kinh Đại Tập cho chúng ta thấy con đường thực hành Bồ-tát đạo của Bồ-tát phải lần lượt kinh qua Tứ nhiếp pháp, tùy theo nhu cầu thuộc tính của đối tượng chúng sanh mà Bồ-tát thực hiện Tứ nhiếp pháp để hoàn thành Giác hạnh viên mãn của mình khi còn là một Bồ-tát. Giai đoạn Bồ-tát hành Bồ-tát đạo là thời gian lòng từ phát triển đến cực độ, tất cả mọi hành vi mọi tạo tác của các Ngài đều phát sinh từ lòng từ vô hạn nhằm vào nỗi khổ triền miên của chúng sanh mà nhiếp phục hướng dẫn chỉ đường trở về chánh đạo giải thoát khổ đau, đó là những gia vụ đặc biệt của các Ngài. Điều này được thể hiện qua Luận Đại Trí Độ, được Bồ-tát Long Thọ triển khai sâu rộng hơn. Theo Luận Đại Trí Độ 65 thì mỗi Một Nhiếp pháp được phân ra làm hai chủ loại trừ pháp thứ tư: Như Bố thí thì có tài thí và pháp thí như trong các bản kinh, nhưng riên về ba nhiếp pháp sau cũng được Ngài phân ra mỗi nhiếp pháp có hai loại như sau:

“Dùng hai loại tài thí pháp thí mà nhiếp hộ chúng sanh. Có hai loại Ái ngữ: Một, Ái ngữ tùy ý. Hai, Tùy theo chỗ ái pháp của chúng sanh mà nói. Khi Bồ-tát chưa đạt được đạo, khi gần gũi
chúng sanh, Bồ-tát tự phá lòng kiêu mạn của mình, tùy ý mà nói pháp, hay nếu khi Bồ-tát đã đắc đạo rồi thì tùy thuộc vào pháp nên độ mà vì chúng sanh nói. Đối với người giàu có rộng lòng thì nên vì họ khen ngợi bố thí. Người phước đức nổi tiếng thường hay được lợi vật từ người khác, nếu vì họ mà khen ngợi việc trì giới, hủy báng việc phá giới thì tâm họ sẽ không vui thích. Như vậy phải tùy thuộc vào những thuộc tính của họ mà nói pháp. Lợi ích cũng có hai loại: Một, vì cái lợi đời này hay vì cái lợi đời sau mà vì họ nói pháp, vì là pháp đối trị cuộc sống nên siêng tu tập Lợi sự (hành). Hai, người chưa tin dạy khiến họ tin, người phá giới khiến họ giữ giới, người ít hiểu biết khiến họ biết nhiều, người không bố thí khiến họ bố thí, người ngu si dạy họ trí tuệ. Cứ như vậy mà dùng pháp thiện lợi lạc chúng sanh. Đồng sự, Bồ-tát giáo hóa chúng sanh khiến họ cũng hành pháp thiện hnư mình; Bồ-tát tâm thiện, chúng sanh tâm ác thường xuyên giáo hóa họ khiến họ cũng giống như pháp thiện của mình. Đó là Bồ-tát dùng bốn loại nhiếp hóa chúng sanh khiến cho họ trụ vào mười thiện đạo.”

Qua nhưng kinh luân mà chúng tôi trích dẫn ở trên, đó chỉ là một ít bản kinh luận tiêu biểu cho Tứ nhiếp pháp trong nhiều bản khác nữa, chúng cũng đủ nói lên tinh thần từ bi vị tha vong thân của các hàng Bồ-tát trong lúc thực hành Bồ-tát đạo của mình trong đó có cả thời quá khứ của đức Đạo sư nữa, đã nói lên được tính đặc trưng của pháp môn tu Tứ nhiếp pháp này dành cho các hàng Bồ-tát dù là ở vào thời nào trong quá khứ, tương lai hay hiện tại, pháp Tứ
nhiếp được coi như là pháp tu lưỡng lợi cho cả tự và tha trong việc hoàn thành sứ mệnh giải thoát cao cả của mỗi chúng ta trong chức năng tự lợi lợi tha thể hiện giáo pháp đặc trưng của đức Đạo sư qua Từ bi, Trí tuệ và giải thoát.

Tóm lại, Tứ nhiếp pháp là bốn phương pháp mà đức Đạo sư đã dạy cho các hàng đệ tử của mình từ xuất gia cao nhất là các hàng Bồ-tát cho đến các hàng Thinh văn và các hàng đệ tử Bồ-tát tại gia cùng các hàng cư sĩ nam nữ tại gia, trong mỗi chức năng thuộc tính của mình mà theo đó tự lợi và lợi tha trong việc chuyển vận bánh xe chánh pháp đi vào giữa thế gian loài người kéo họ trở về với chánh đạo, đưa chúng sanh hữu tình từ vô minh phiền não trở về giác ngộ giải thoát, từ khổ đau trở về an vui, từ sinh tử trở về Niết-bản, từ tà kiến sai lầm trở về chánh pháp chánh kiến mà đức Đạo sư dành dạy cho các hàng đệ tử của Ngài, nhất là đối với các hàng Bồ-tát. Bốn phương pháp này khiến cho các hàng đệ tử Thinh Văn Tiểu thừa và Bồ-tát Đại thừa sinh khởi lên lòng thân ái, và lòng từ bi để hướng dẫn chúng sanh hữu tình đi vào Đạo một cách dễ dàng và nhẹ nhàng nhất về cả hai mặt tinh thần lẫn vật chất; chúng đáp ứng và thỏa mãn được những nhu cầu tình cảm có được của họ mà diều dắt. Ở đây, cả hai đều có lợi: một bên hoàn thành hanh nguyện Bồ-tát của mình, một bên xa lánh được tà kiến vô minh để trở về với chánh kiến giải thoát. Tuy giữa Tiểu thừa và Đại thừa qua Tứ nhiếp pháp có những phương pháp sai khác nhau phát xuất từ từng thuộc tính căn cơ nên việc áp
dụng tu tập cũng theo đó mà có được, nhưng trên đại thể vẫn mang dấu ấn tự lợi lợi tha trong chức năng hoàn thành việc tu tập của hành giả theo nhân quả hay duyên khởi mà thôi.



Tứ Nhiếp Pháp (catvāri saṃgraha-vastūni)



Hết phần Tứ Nhiếp Pháp (catvāri saṃgraha-vastūni)

    « Xem chương trước «      « Sách này có 1545 chương »       » Xem chương tiếp theo »
Tu tập Phật pháp

Mời xem phần:

Tứ Nhiếp Pháp (catvāri saṃgraha-vastūni)




Tu tập Phật pháp

Thích Đức Thắng

MỤC LỤC ( 91 )



Quý vị đang truy cập từ IP 216.73.216.60 và chưa ghi danh hoặc đăng nhập trên máy tính này. Nếu là thành viên, quý vị chỉ cần đăng nhập một lần duy nhất trên thiết bị truy cập, bằng email và mật khẩu đã chọn.
Chúng tôi khuyến khích việc ghi danh thành viên ,để thuận tiện trong việc chia sẻ thông tin, chia sẻ kinh nghiệm sống giữa các thành viên, đồng thời quý vị cũng sẽ nhận được sự hỗ trợ kỹ thuật từ Ban Quản Trị trong quá trình sử dụng website này.
Việc ghi danh là hoàn toàn miễn phí và tự nguyện.

Ghi danh hoặc đăng nhập

Thành viên đang online:
Rộng Mở Tâm Hồn Viên Hiếu Thành Rộng Mở Tâm Hồn Huệ Lộc 1959 Rộng Mở Tâm Hồn Bữu Phước Rộng Mở Tâm Hồn Chúc Huy Rộng Mở Tâm Hồn Minh Pháp Tự Rộng Mở Tâm Hồn minh hung thich Rộng Mở Tâm Hồn Diệu Âm Phúc Thành Rộng Mở Tâm Hồn Phan Huy Triều Rộng Mở Tâm Hồn Phạm Thiên Rộng Mở Tâm Hồn Trương Quang Quý Rộng Mở Tâm Hồn Johny Rộng Mở Tâm Hồn Dinhvinh1964 Rộng Mở Tâm Hồn Pascal Bui Rộng Mở Tâm Hồn Vạn Phúc Rộng Mở Tâm Hồn Giác Quý Rộng Mở Tâm Hồn Trần Thị Huyền Rộng Mở Tâm Hồn Chanhniem Forever Rộng Mở Tâm Hồn NGUYỄN TRỌNG TÀI Rộng Mở Tâm Hồn KỲ Rộng Mở Tâm Hồn Dương Ngọc Cường Rộng Mở Tâm Hồn Mr. Device Rộng Mở Tâm Hồn Tri Huynh Rộng Mở Tâm Hồn Thích Nguyên Mạnh Rộng Mở Tâm Hồn Thích Quảng Ba Rộng Mở Tâm Hồn T TH Rộng Mở Tâm Hồn Tam Thien Tam Rộng Mở Tâm Hồn Nguyễn Sĩ Long Rộng Mở Tâm Hồn caokiem Rộng Mở Tâm Hồn hoangquycong Rộng Mở Tâm Hồn Lãn Tử Rộng Mở Tâm Hồn Ton That Nguyen Rộng Mở Tâm Hồn ngtieudao Rộng Mở Tâm Hồn Lê Quốc Việt Rộng Mở Tâm Hồn Du Miên Rộng Mở Tâm Hồn Quang-Tu Vu Rộng Mở Tâm Hồn phamthanh210 Rộng Mở Tâm Hồn An Khang 63 Rộng Mở Tâm Hồn zeus7777 Rộng Mở Tâm Hồn Trương Ngọc Trân Rộng Mở Tâm Hồn Diệu Tiến ... ...

... ...