Nghe mà chẳng nghe, chẳng nghe mà nghe

VỀ MỤC LỤC

Trong Đàn Kinh, Lục Tổ nói: “Ta không biết, ta cũng chẳng hiểu.” Thật vậy, trong bổn tâm thanh tịnh thật sự vốn chẳng có gì hết thì lẽ nào có tri kiến? Bát-nhã chỉ là vô tri, vô tri thì tâm mới thanh tịnh. Khi cái tâm vô tri khởi tác dụng sẽ giống như tấm gương soi thấy rõ ràng hết thảy cảnh giới bên ngoài, không gì chẳng biết. Ngay khi nó đang soi chính nó cũng vẫn chỉ là vô tri, vẫn chỉ là thanh tịnh, quyết chẳng bị ô nhiễm bởi bất cứ một vật nào cả. Đây là trí huệ chân chánh mà kinh Đại Bát-nhã gọi là Bát-nhã Vô tri. Ngược lại, khi cái tâm hữu tri khởi dậy liền sanh ra các thứ chướng, nên hữu tri chính là sở tri chướng.

Hiện nay chúng ta chưa có Bát-nhã Vô tri, chúng ta chỉ biết dùng sáu căn thức để thấy, nghe, hay, biết, nên tất cả những sự nhận biết đều là tà tri, tà kiến, hoàn toàn là sở tri chướng, chớ chẳng phải là chánh kiến. Vì thế, khi chúng nghe kinh hoặc quán sát điều gì đều phải lìa cả ba tướng “ngôn thuyết, danh tự và tâm duyên,” mới có thể tăng trưởng trí huệ chân thật. Nếu chúng ta chấp vào ba tướng ấy thì càng nghe nhiều thấy nhiều, càng tăng trưởng tà tri, tà kiến; đấy gọi là sở tri chướng. Như vậy, mấu chốt quan trọng trong việc học Phật chính là “nghe mà chẳng nghe, chẳng nghe mà nghe.” Học Phật như vậy mới có thể sớm quay trở về Chân như Bổn tánh. Có người nghe những này bèn nghĩ, thọ trì đọc tụng kinh điển Đại thừa là dựa vào ngôn thuyết, danh tự để nhận biết, nên cũng là sở tri chướng. Chúng ta phải biết, cái suy nghĩ này chính là tà tri tà kiến, tức cũng là sở tri chướng. Người ấy vẫn chưa hiểu ý nghĩa của

câu “nghe mà chẳng nghe, chẳng nghe mà nghe,” vẫn còn chấp vào tướng ngôn thuyết và tướng danh tự nên hiểu lầm ý Phật. Nếu thọ trì, đọc tụng kinh điển là sở tri chướng, thì sao trong các kinh, Phật lại khuyên bảo chúng ta phải thường luôn niệm kinh để làm gì?

Thật thà mà nói, học Phật chẳng phải là chuyện dễ dàng, Ngài Thanh Lương Đại sư bảo: “Kẻ chẳng khéo học Phật rất dễ dàng rớt vào tà kiến và vô minh.” Chúng ta chẳng những phải biết cách thức học Phật mà còn phải hết sức khéo léo, thận trọng giữ gìn tâm mình sao cho không bị ô nhiễm bởi tà kiến sanh ra trong lúc học Phật, làm tăng trưởng thêm sở tri chướng. Trong Phật pháp có rất nhiều phương tiện thiện xảo, nếu chúng ta không hiểu phương tiện thiện xảo, chỉ chuyên nhớ danh tướng, chấp vào tướng ngôn thuyết, tướng danh tự và tướng cảnh giới, rồi duyên theo những thứ đó mà suy nghĩ câu kinh, bài pháp có đạo lý như thế nào, thì đấy chính là đang khởi vọng tưởng, chấp trước vào tướng tâm duyên ngay trong lúc học Phật. Phương tiện thiện xảo trong Phật pháp là gì? Thật sự chỉ là “nghe mà không nghe, không nghe mà nghe;” đây là pháp tu Nhĩ Căn Viên Thông để chứng Tâm Bất Động Địa của Quán Thế Âm Bồ-tát. Nếu ai tu được pháp này ắt sẽ thường gặp Ngài Quán Âm; còn nếu như nghe gì cũng chấp trước, phân tranh đúng sai phải trái đủ điều mà lại thường gặp Quán Âm, thì phải hỏi lại: “Có thật vậy không?” Người biết “nghe mà không nghe, không nghe mà nghe” thì dù việc mình nghe là thuận ý hay nghịch lòng, trong tâm đều chẳng hề khởi lên ý niệm. Lúc nghe kinh, trong tâm chẳng động, chẳng khởi lên ý niệm, chẳng chấp tướng danh tự, chẳng chấp tướng ngôn

thuyết, chẳng chấp tướng cảnh giới, cũng chẳng cần suy nghĩ câu này có đạo lý như thế nào, thì đấy chính là công phu thiền định với đầy đủ sức định huệ, Tâm Kinh gọi đó là “thực hành Bát-nhã thâm sâu.” Người biết “nghe mà không nghe, không nghe mà nghe” tức là biết thực hành Bát-nhã thâm sâu, sẽ tăng trưởng công phu định lực và trí huệ rất nhanh, mau thoát ra khỏi khổ ách, cứu cánh Niết-bàn.

Chúng ta phải biết, ở trong thế gian này khi chúng ta nghe bất cứ chuyện gì, ngay cả nghe Phật pháp, cũng đều chỉ là thế gian pháp, chớ nào phải đâu là Phật pháp thật sự. Chúng ta mượn danh ngôn để trao đổi ý kiến, mà danh ngôn là giả thì làm sao những gì được nghe có thể là thật chứ! Trong kinh Thủ Lăng Nghiêm, Phật dùng ngón tay làm tỷ dụ cho Phật pháp và mặt trăng làm tỷ dụ cho trí huệ chân chánh, rồi Phật căn dặn chúng ta đừng nên nhận lầm ngón tay Phật chỉ mặt trăng là mặt trăng. Thế mới biết, ở trong thế gian này chẳng có thứ nào là thật cả, ngay cả kinh Phật cũng không thật. Phật pháp chân chánh, trí tuệ chân chánh, không có danh ngôn, vốn chỉ là vô tự; cho nên, chân kinh chỉ là vô tự! Phật pháp thế gian và Phật pháp chân chánh sai khác với nhau chỉ trong trong một niệm của chính mình. Người nghe kinh bằng cái tâm vô tri, trong tâm chẳng khởi sanh một niệm, chính là đang học Chân kinh Vô tự. Họ thật sự biết học Phật pháp bằng trí tuệ trong Tự tánh, họ đang tu hạnh Nhĩ Căn Viên Thông của Bồ-tát Quán Âm. Ngược lại, người học Phật mà trong tâm luôn khởi lên ý niệm, chấp vào ba thứ tướng ngôn thuyết, danh tự và tâm duyên, thì chỉ là vô ích, vẫn chỉ là

đang nghe Phật học thế gian, nghe pháp như vậy chỉ làm tăng trưởng thêm pháp chấp và sở tri chướng mà thôi. Người biết dùng tánh nghe để nghe, tức là nghe với cái tâm chẳng khởi một niệm, thì dù ai giảng kinh hoặc nói bất cứ chuyện gì hay hoặc dỡ, đúng hoặc sai, chánh hoặc tà, họ đều có thể giác ngộ. Vì sao vậy? Vì lúc họ đang nghe người khác nói cũng chính là lúc họ đang tu Định Tỉnh Thâm Bất Động; cho nên, dù điều được nghe là đúng với lý đạo hoặc không đúng với lý đạo, trong tâm họ vẫn chẳng khởi sanh một ý niệm phân biệt, chấp trước. Do tâm thật sự thanh tịnh, bất động đối với những gì được nghe nên trí huệ chân thật mới hiện tiền. Người biết nghe như thế chính là người có đại định và trí huệ rất sâu, Bát-nhã Tâm Kinh gọi người ấy là “Quán Tự Tại thực hành Bát-nhã thâm sâu.”

Chư cổ đức dạy: “Biết nói kinh không bằng biết nghe kinh.” Vì sao? Vì lúc nghe kinh mà trong tâm chẳng khởi lên một ý niệm nào hết, thì đó chính là đang tu Định Tỉnh Thâm Bất Động của Quán Thế Âm Bồ-tát để phá trừ chấp trước. Người phá trừ được pháp chấp và ngã chấp lúc nghe kinh hoặc nghe một chuyện gì đó, thật sự là đang trụ ngay địa vị Sơ Trụ Bồ-tát trong Viên giáo, đạt đến Lý Nhất tâm Bất loạn. Người khác nói sao thì nói, tâm họ vẫn chỉ là Nhất tâm Bất loạn; đấy mới thật sự là Phật pháp cao minh. Cho nên, người biết giảng kinh chưa chắc cao minh bằng người biết nghe kinh đâu nhé! Tuy nhiên, chưa thể nói công phu định huệ như vậy là viên mãn vì trong Viên giáo từ Sơ Trụ cho đến quả vị Như Lai có đến bốn mươi hai tầng cấp, tức là trong Lý

Nhất tâm Bất loạn cũng có đến bốn mươi hai mức độ sâu cạn khác nhau. Thập-trụ Bồ-tát chứng đắc nông cạn, Thập-địa Bồ-tát chứng đắc sâu xa hơn; đấy đều là do sức Nhất tâm Bất loạn có sai khác. Nếu biết nghe bằng tánh nghe sẽ phá được ba tế tướng: Nghiệp tướng, Chuyển tướng và Cảnh Giới tướng trong A-lại-da thức, trở về bổn giác thể, đắc Nhất tâm Bất loạn rất sâu, trí huệ thường luôn tăng trưởng, chẳng còn nông cạn nữa. Tâm Kinh gọi trí huệ ấy là “Bát-nhã thâm sâu.”

Chúng ta phải biết, ba tế tướng trong A-lại-da thức chỉ có thể chiếu phá được bằng Bát-nhã thâm sâu, tức là bằng sức định huệ vô cùng kiên cố. Khi ba tế tướng ấy được phá rồi mới bắt đầu bước vào hàng Bát Địa Bồ-tát trong Viên giáo. Lúc ấy, A-lại-da thức bắt đầu chuyển thành Đại Viên Minh Kính trí, mãi cho đến khi viên thành Phật quả mới thật sự gọi là giải thoát giác ngộ, trở về bổn giác thể hay hồi đầu bĩ ngạn. Nguyên tắc chung của tất cả pháp môn trong đạo Phật đều chỉ là để phá trừ ba tế tướng bằng cái tâm nhất chẳng loạn. Tu Bát Chánh Đạo là để phá trừ ba tế tướng này, tu pháp môn Tịnh độ cũng chẳng thể trái nghịch được; hễ trái nghịch nguyên tắc này bèn là ma thuyết, chẳng phải là Phật thuyết. Tịnh độ là một pháp môn đặc biệt khác hẵn với các pháp môn khác của Phật, pháp này dạy chúng ta nương vào nguyện lực của Phật A Di Đà để lìa khỏi thế giới Sa-bà, bằng cách nhất tâm niệm Phật cầu sanh Tây Phương Tịnh độ, bởi vì nếu chỉ dựa trên tự lực yếu ớt, nhỏ nhoi của mình mà muốn phá trừ ba tế tướng, đạt tới cảnh giới Nhất tâm Bất loạn, thật sự không phải là chuyện dễ dàng. Khi nào chúng ta

đến Tây Phương Cực Lạc rồi, thì chuyện đạt được Nhất tâm Bất loạn ở địa vị Bất Động Địa của Bát Địa Bồ-tát mới là chuyện vô cùng dễ dàng; đó đều do nhờ oai lực gia trì của Phật A Di Đà, chớ nào phải do tự lực của mình mà làm nổi điều này.

Kinh Địa Vương Bổn Nguyện nói, tu hành nơi cõi Sa-bà vô cùng khó khăn, ví như người đi trong vũng bùn lầy dầy đặc, trên vai lại phải gánh theo cục đá nặng to lớn. Nếu có một vị thiện tri thức thay thế ta gánh vác giùm cục đá to lớn ấy, lại tay trong tay dìu dắt ta ra khỏi vũng bùn lầy tới một con đường khô ráo, sạch sẽ, bằng phẳng để đi, thì việc đi tới nơi sẽ vô cùng dễ dàng và mau chóng. Ai là người có sức mạnh gánh vác giùm cục đá to lớn mang nặng trên vai ta, lại có khả năng đưa ta ra khỏi vũng bùn lầy tới một con đường khô ráo bằng phẳng dễ đi? Người ấy chính là A Di Đà Phật, ngoài A Di Đà Phật ra chẳng ai làm nổi chuyện này. Chúng ta thử suy nghĩ xem, hiện nay chúng ta đang sống trong hoàn cảnh thế gian vô cùng hổn loạn và nguy hiểm, chẳng khác gì như người đang đi trong vũng bùn lầy rất khó khăn trắc trở, muốn ở cũng không được, muốn thoát ra cũng chẳng xong. Thân tâm lại gánh nặng theo vô lượng nghiệp chướng, vô biên phiền não tích lũy từ vô số kiếp. Chúng ta ở tromg hoàn cảnh như vậy mà muốn tự mình phá ngã chấp, pháp chấp là một việc làm vô cùng khó khăn, chẳng khác gì như người đi trong vũng vùn lầy, trên vai lại mang thêm cục đá to lớn, thì làm sao mà đi cho nổi. Do đó, ngoài sức định huệ của tự lực, chúng ta cần

phải có sự gia hộ, giúp đỡ của A Di Đà Phật và Bồ-tát nơi cõi Cực Lạc. Nếu chỉ cậy vào tự lực nhỏ nhoi của mình thì e rằng trong một đời này mãi cho đến vô lượng kiếp về sau, cũng chẳng thể nào làm được; vậy có khác gì nói ăn mà trong bụng vẫn rỗng không, chẳng có thứ gì cả.

Người tu hành giống như một vị tướng soái xuất trận giao chiến với giặc. Tướng soái muốn thắng được giặc, ngoài sức mạnh ra còn phải có trí tuệ biết rõ lực lượng của ta và giặc, biết rõ hoàn cảnh xung quanh, thiên thời địa lợi, lại còn phải biết sách lược lập trận, dùng binh, khiển tướng, tích trữ lương thực để chiến đấu thắng giặc. Cho nên, người tu hành