Tôi tìm thấy hy vọng trong những ngày đen tối nhất và hướng về những gì tươi sáng nhất mà không phê phán hiện thực. (I find hope in the darkest of days, and focus in the brightest. I do not judge the universe.)Đức Đạt-lai Lạt-ma XIV
Việc người khác ca ngợi bạn quá hơn sự thật tự nó không gây hại, nhưng thường sẽ khiến cho bạn tự nghĩ về mình quá hơn sự thật, và đó là khi tai họa bắt đầu.Rộng Mở Tâm Hồn
Chúng ta có lỗi về những điều tốt mà ta đã không làm. (Every man is guilty of all the good he did not do.)Voltaire
Quy luật của cuộc sống là luôn thay đổi. Những ai chỉ mãi nhìn về quá khứ hay bám víu vào hiện tại chắc chắn sẽ bỏ lỡ tương lai. (Change is the law of life. And those who look only to the past or present are certain to miss the future.)John F. Kennedy
Nếu chuyên cần tinh tấn thì không có việc chi là khó. Ví như dòng nước nhỏ mà chảy mãi thì cũng làm mòn được hòn đá.Kinh Lời dạy cuối cùng
Bậc trí bảo vệ thân, bảo vệ luôn lời nói, bảo vệ cả tâm tư, ba nghiệp khéo bảo vệ.Kinh Pháp Cú (Kệ số 234)
Nếu người có lỗi mà tự biết sai lầm, bỏ dữ làm lành thì tội tự tiêu diệt, như bệnh toát ra mồ hôi, dần dần được thuyên giảm.Kinh Bốn mươi hai chương
Điều quan trọng không phải là bạn nhìn vào những gì, mà là bạn thấy được những gì. (It's not what you look at that matters, it's what you see.)Henry David Thoreau
Thường tự xét lỗi mình, đừng nói lỗi người khác. Kinh Đại Bát Niết-bàn
Người biết xấu hổ thì mới làm được điều lành. Kẻ không biết xấu hổ chẳng khác chi loài cầm thú.Kinh Lời dạy cuối cùng

VỀ MỤC LỤC

MIKE AUSTIN: Trong cùng một lúc mà chúng ta đã đề cập nhiều vấn đề, tôi chắc là ngài rất mệt khi trời đã về chiều. Phải vậy không?

ĐẠT-LAI LẠT-MA: Tôi thấy mình rất khoẻ.

MIKE AUSTIN: Ngài vẫn khỏe? Thật đáng quý. Xin ngài có thể trình bày chi tiết kinh nghiệm của riêng ngài để mọi người có thể nhận ra những vấn đề trừu tượng này. Chẳng hạn, ngài đã dành nhiều thời gian trong đời mình để tham thiền và tu tập các công hạnh. Kinh nghiệm cá nhân của ngài về bản chất của tâm là gì?

ĐẠT-LAI LẠT-MA: Thể tính, hay bản chất của tâm chính là khả năng chiếu tri. Thông qua sự nắm bắt hình ảnh của đối tượng, nó phát huy sự ghi nhận và biết được vật thể. Tâm thức nhận biết vật thể nhờ tạo ra trong nó hình ảnh này, như một sự phản chiếu. Đối với các trường phái Phật giáo khác nhau, có sự bất đồng về việc đối tượng có tồn tại bên ngoài tâm hay không. Nói cách khác, đối tượng có hiện hữu như là một thực thể khác biệt đối với tâm thức nhận biết chúng hay không.

MIKE AUSTIN: Thế chúng có hiện hữu như vậy chăng?

ĐẠT-LAI LẠT-MA: Một số người cho là có, và một số khác cho rằng không.

MIKE AUSTIN: Hãy trở lại với vấn đề đầu tiên. Một mặt, thực thể có tính chiếu tri này được gọi là tâm, vốn không có chỗ khởi đầu; và mặt khác, chúng ta có các vật thể. Điều gì là sự liên hệ có tính phổ quát, mang tính vũ trụ giữa tâm và vật thể?

ĐẠT-LAI LẠT-MA: Có một lớp hư không mang hai tính chất sáng và tối. Hư không này như là một khoảng đang hiện ra trước mắt bạn. Có một lớp hư không khác vốn chỉ là hoàn toàn tĩnh tại, không có ngăn ngại nào khi tiếp xúc. Dạng hư không thứ hai là thường
hằng, và do vậy nên không thay đổi (bất biến). Tuy nhiên, còn có yếu tố nhân duyên cho dạng hư không thứ nhất. Do vậy bạn phải thừa nhận tính tương tục của nó như là không có sự khởi đầu, vì nó phải sinh khởi từ sự hội đủ các duyên hoặc từ các nguyên nhân tương tự. Dạng hư không mà tôi đã đề cập ở trước - được xem như là nền tảng của phong đại - và dạng hư không này, vốn là vô thường nhưng sự tương tục của nó không có điểm khởi đầu, có lẽ là như nhau. Tôi không thể giải thích điều này một cách toàn triệt. Tôi nghĩ là không thể hoặc rất khó để nói rằng tâm thức sinh khởi từ vật thể hoặc vật thể sinh khởi từ tâm thức.

MIKE AUSTIN: Tại sao vậy?

ĐẠT-LAI LẠT-MA: Tùy thuộc vào việc tâm có được đào luyện hay không được đào luyện mà các hành vi tạo tác được thực hiện, dẫn đến những kết quả trong thế giới vật chất. Mặc dù vậy, khi nói về sự tương tục - tính tương tục trọn vẹn của những vật thể đó - thật khó có thể nói rằng chúng được phát sinh từ tâm thức. Cũng vậy, nếu thức được sinh ra từ vật thể, thì vào những lúc không có vật thể - chẳng hạn như trong thời kỳ kiếp không theo sau thời kỳ kiếp hoại của thế giới hệ - hẳn sẽ không có chúng sinh. Điều này không hợp lý.

MIKE AUSTIN: Tôi sẽ thử tìm một cách liên hệ cách hiểu của phương Tây với cách giải thích này. Cách đây 26 năm, các nhà khoa học đã xác nhận rằng một hóa chất, DNA, đã tạo ra tất cả mọi sự sống trên hành tinh này. Bằng cách tái hợp bốn hóa chất căn bản trong vô số độ dài và khác biệt, DNA tạo ra các sinh thể. Điều này có
gợi lên cho ngài điều gì chăng? Và nếu có, ngài thấy trong đó có gì là quan trọng?

ĐẠT-LAI LẠT-MA: Bạn đang đề cập đến những phân tử cực vi, đúng không? Những phân tử này rất nhỏ, rất vi tế, không thể nhìn trực tiếp qua mắt thường được. Đúng vậy không? Nhưng ngày nay, nhờ vào phương tiện kỹ thuật người ta có thể khám phá ra những phân tử cực nhỏ này, và chúng được nhận biết như là vật chất. Tuy chúng cực kỳ nhỏ bé, tan rã trong từng sát-na, nhưng chúng vẫn có thể được tìm ra.

MIKE AUSTIN: Nhưng chính DNA - sự sống - cái gì là sự sống trong chất hóa học này? Nó có phải là sự nhận thức, có phải đó là ý nghĩa của sự sống, sự nhận thức?

ĐẠT-LAI LẠT-MA: Rất có thể DNA không phải là sự nhận thức. Không nhất thiết là mọi vật có sự chuyển động đều có nhận thức. Cây cối có hình dáng và sự lay động, các phân tử trong khối