Lúc bấy giờ, các ngài Tuệ mạng[1] Tu-bồ-đề, Ma-ha Ca-chiên-diên, Ma-ha Ca-diếp, Ma-ha Mục-kiền-liên, được nghe Phật thuyết pháp chưa từng có, lại thấy đức Thế Tôn thụ ký cho ngài Xá-lợi-phất sẽ được quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác thì khởi tâm cho là điều hy hữu, vui mừng phấn chấn, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, chỉnh trang y phục, trần vai áo phải, quỳ gối phải sát đất, chắp tay một lòng cúi mình cung kính chiêm ngưỡng tôn nhan rồi bạch Phật rằng:

“Chúng con đứng đầu trong hàng tăng chúng, nay đều đã già nua, tự cho rằng mình đã được Niết-bàn, không còn gì để nhận lãnh thêm, nên không còn tiến lên mong cầu quả vị Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác. Đức Thế Tôn thuở trước thuyết pháp đã lâu, khi ấy chúng con ngồi trong pháp hội mà thân thể mỏi mệt, chỉ nghĩ nhớ đến các pháp không, vô tướng, vô tác,[2] còn đối với các pháp của hàng Bồ Tát như thần thông du hí, làm thanh tịnh cõi Phật, thành tựu chúng sanh… thì tâm chúng con không hề vui thích.

“Vì sao vậy? Đức Thế Tôn đã giúp chúng con thoát ra ngoài ba cõi, chứng đạt Niết-bàn, nay chúng con lại già cả suy yếu, [cho nên] đối với việc Phật giáo hóa chư Bồ Tát pháp Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, trong tâm [chúng con] không hề sinh khởi dù chỉ một niệm vui thích.

“Hôm nay ở trước Phật, chúng con được nghe Phật thụ ký cho hàng Thanh văn sẽ được quả vị Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, trong lòng chúng con hết sức vui mừng, được việc chưa từng có, thật không hề nghĩ rằng hôm nay bỗng dưng lại được nghe giáo pháp xưa nay hiếm có, nên tự sâu thẳm trong lòng chúng con cảm thấy vô cùng may mắn, vui mừng vì đạt được sự lợi ích lớn lao, cũng giống như người không hề

mong cầu mà tự nhiên có được vô số châu ngọc quý báu.

“Bạch Thế Tôn! Hôm nay chúng con muốn nêu ra một thí dụ để làm rõ ý nghĩa như trên.

“Ví như có một người kia, khi tuổi còn thơ ấu đã bỏ cha trốn biệt đến phương xa, ở lâu nơi xứ ấy, hoặc mười năm, hoặc hai mươi năm, cho đến năm mươi năm. Khi tuổi đã lớn, cảnh nhà trở nên nghèo cùng khốn khó, phải lưu lạc khắp bốn phương để mưu cầu sự ăn mặc. Người ấy đi mãi như vậy, dần dần lại đúng hướng về nước cũ.

“Người cha từ trước đến nay tìm con mãi không được, cuối cùng dừng chân cư ngụ ở một thành [cũng trong nước ấy]. Nhà ông cực kỳ giàu có, có vô số tiền tài vật báu như vàng, bạc, lưu ly, san hô, hổ phách, pha lê, trân châu … Các kho chứa của ông luôn tràn đầy dư dật. Trong nhà có rất nhiều tôi tớ, người giúp việc, các phụ tá quản lý, thuộc hạ... Nhà ông có vô số các loại xe cộ, voi, ngựa, trâu, dê… Việc làm ăn xuất nhập thu lợi tức ở khắp các nước, thương nhân giao dịch mua bán, hoặc đến mua tận nhà ông cũng rất nhiều.

“Lúc bấy giờ đứa con nghèo cùng khốn khổ kia lưu lạc khắp các thôn ấp, đi qua cả kinh thành, cuối cùng đến thành mà người cha đang cư ngụ. Tấm lòng cha mẹ luôn thương nhớ con, nhưng dù cách xa con đã hơn 50 năm vẫn chưa từng đem chuyện này nói với người khác, chỉ tự suy tư ôm lòng buồn tiếc, nghĩ mình già yếu suy kiệt, sở hữu rất nhiều tiền tài vật chất, vàng bạc châu báu, kho chứa đầy tràn dư dật mà nay không con nối dõi, một mai chết đi thì tiền bạc của cải đành tiêu tán hết, không có người giao phó. Do vậy ông thường ôm

lòng nhớ tưởng đến con, tự nghĩ: ‘Nếu ta được gặp lại con, giao phó hết tài sản cho con thì không còn phải lo lắng gì nữa, thật an vui thanh thản biết bao.’

“Bạch Thế Tôn! Bấy giờ đứa con nghèo khổ khốn cùng kia làm thuê kiếm sống, dần dần đi đến nhà cha mình, đứng ở ngoài cửa nhìn vào xa xa bên trong, thấy người cha ngồi trên giường sư tử, đặt chân trên ghế quý, có các vị bà-la-môn, sát-đế-lợi, cư sĩ cùng cung kính vây quanh, trên người trang sức trân châu anh lạc giá trị đến ngàn muôn lượng vàng,[3] có những viên chức, tôi tớ tay cầm phất trần màu trắng đứng hầu hai bên, phía trên có màn báu giăng che với các dải hoa đẹp, cờ phướn rủ xuống, có nước thơm rưới lên mặt đất, tung rải các loại hoa thơm danh tiếng, có rất nhiều đồ vật quý báu được bày biện để xuất ra, nhập vào, cất giữ hoặc phân phối… [Người con nhìn thấy] đủ hết thảy những sự trang hoàng uy nghiêm như thế, oai đức đặc biệt cao quý.

“Đứa con nghèo khổ khốn cùng ấy nhìn thấy người cha thế lực quá lớn lao nên ôm lòng lo sợ, lấy làm hối tiếc vì đã tìm đến nơi này, liền tự nghĩ rằng: ‘Người như thế này hẳn phải là đức vua hoặc ngang hàng với vua, không phải chỗ mà ta có thể đem sức lực [làm thuê] để kiếm tiền. Chi bằng ta hãy tìm đến xóm nghèo, có chỗ để ta ra sức làm thuê, dễ dàng kiếm được cơm ăn áo mặc. Nếu như ta nấn ná lâu ở nơi này, e rằng có người nhìn thấy sẽ cưỡng bức ta phải làm việc [cho họ].’ Nghĩ như vậy rồi liền vội vã bỏ đi.

“Khi ấy, ông trưởng giả ngồi trên giường sư tử, vừa nhìn thấy con liền nhận ra ngay, trong lòng hết sức vui mừng,

nghĩ rằng: ‘Tất cả tiền tài, của cải, kho tàng của ta, nay đã có chỗ để giao phó rồi. Ta vẫn thường nhớ nghĩ đến đứa con này, không biết làm sao gặp lại, nay nó bỗng nhiên tự tìm đến, thật hết sức đúng với tâm nguyện của ta. Ta tuy đã già nua suy yếu nhưng vẫn còn có lòng tham tiếc [muốn cho tài sản được duy trì].’

“[Nghĩ vậy rồi ông] liền lập tức sai một người hầu cận gấp rút đuổi theo bắt đứa con ấy trở lại. Khi đó, người được ông sai đi liền chạy nhanh theo kịp, bắt lấy người con. Đứa con cùng khổ ấy hết sức kinh ngạc, vội lớn tiếng than oán: ‘Tôi chẳng làm gì xúc phạm, sao lại bị bắt?’ Người được sai đi [chẳng nói năng gì,] lại càng gấp rút bắt lấy, cưỡng bức đưa về.

“Bấy giờ, đứa con cùng khổ kia tự nghĩ mình không có tội gì mà bị bắt giữ, lần này chắc nhất định phải chết. [Nghĩ như vậy nên] càng thêm kinh sợ đến nỗi ngã lăn ra đất bất tỉnh. Người cha từ xa trông thấy như vậy liền bảo với người mà ông đã sai khiến: ‘Ta không cần người ấy, chớ cưỡng bức đưa về. Hãy dùng nước lạnh tưới lên mặt cho tỉnh lại. Đừng nói gì thêm với nó.’ Vì sao vậy? Vì người cha biết con mình [đang khi ấy] ý chí thấp hèn, nên tự biết rằng sự giàu sang cao quý của mình đã khiến cho đứa con rất khó [tiếp cận]. Ông xét kỹ thấy đúng thật là con mình, nhưng phải dùng phương tiện khéo léo, không nói cho người khác biết đó là con mình.

“[Khi đứa con tỉnh lại,] người được sai đến liền nói rằng: ‘Nay tôi thả ông ra, tùy ý muốn đi đâu thì đi.” Đứa con cùng khổ ấy hết sức vui mừng như được điều chưa từng có, từ dưới đất vùng đứng dậy,

đi đến một xóm nghèo để [làm thuê] kiếm cơm ăn áo mặc.

“Bấy giờ, ông trưởng giả muốn dẫn dụ đứa con [trở về] nên bày ra phương tiện, bí mật sai khiến hai người có hình dung dáng vẻ tiều tụy, không chút uy đức, dặn dò: ‘Các ông hãy đi đến nơi ấy, thư thả nói với kẻ nghèo khốn ấy rằng: Chỗ kia có việc làm trả giá cao hơn. Nếu kẻ nghèo khốn ấy chịu nghe theo thì dẫn về đây để giao việc làm. Nếu như hỏi: Muốn tôi làm việc gì? thì đáp: Thuê ông làm việc hốt phân. Hai người chúng tôi sẽ cùng làm với ông.’

“Lúc ấy, hai người được sai khiến liền đi tìm người con khốn cùng kia. Khi tìm gặp được rồi liền nói rõ như lời dặn ở trên. Bấy giờ, người con khốn cùng trước tiên nhận tiền công, sau đó được giao việc hốt phân. Người cha nhìn thấy con [như vậy] thì thương xót mà lấy làm quái lạ.

“Rồi đến một ngày kia, ông nhìn qua song cửa sổ, xa xa thấy hình dáng con mình gầy ốm tiều tụy, nhớp nhúa vì bám đầy phân dơ cùng bụi đất. Ông liền cởi bỏ hết chuỗi ngọc và y phục tốt đẹp mềm mại cùng những thứ trang sức uy nghiêm, mặc vào người y phục thô xấu dơ bẩn, [tự làm cho] thân thể bám đầy bụi đất, rồi tay phải cầm dụng cụ hốt phân, dáng vẻ như có điều lo sợ, đi đến nói với những người làm công: ‘Các người hãy siêng năng làm việc, đừng biếng nhác dừng nghỉ.’ Ông dùng phương tiện như vậy mới đến gần được con mình. Sau đó, ông lại nói với đứa con: ‘Này chàng trai! Con hãy thường xuyên ở đây làm, đừng bỏ đi nơi khác, ta sẽ trả thêm nhiều tiền hơn. Những gì con cần đến như vật chứa hoặc [thức ăn như] gạo, bột gạo, muối, giấm… [ta đều

sẽ cung cấp đủ,] chớ nên tự nghi ngại. Ta cũng có một nô bộc già hèn kém, có thể giao cho con sai khiến, nên hãy tự yên lòng. [Hãy xem] ta như cha của con, chớ nên lo lắng gì cả. Vì sao vậy? Ta nay tuổi cao già yếu mà con thì tuổi trẻ tráng niên, thường siêng làm việc, không dối trá, không lười nhác, không nóng giận, không thù hận, không nói lời than oán. Ta thấy con không có những thói xấu ấy như những người làm thuê khác. Từ nay về sau, [ta xem con] như con ta sinh ra.’ Ông trưởng giả [nói vậy rồi] liền đặt cho tên mới và gọi là con mình. Đứa con cùng khốn ấy tuy vui mừng được sự đãi ngộ này nhưng vẫn tự cho mình là người hèn hạ từ bên ngoài đến làm thuê, do vậy mà phải qua 20 năm thường được sai làm việc hốt phân.

“Qua thời gian đó rồi, trong lòng mới tin cậy lẫn nhau, [người con] tự do ra vào [ngôi nhà ấy] không còn ngăn ngại, nhưng nơi ngủ nghỉ thì vẫn không rời chỗ cũ.

“Bạch đức Thế Tôn! Khi ấy ông trưởng giả có bệnh, tự biết mình không bao lâu sẽ chết, liền nói với người con khốn cùng kia: ‘Cha nay có rất nhiều vàng bạc châu báu, kho chứa tràn đầy, trong đó có những chỗ nhiều hay ít, cần giữ lại hay cho ra, con nên rõ biết tất cả. Lòng cha muốn vậy, con nên làm theo ý cha. Vì sao vậy? Nay cha với con đã là người một nhà, không khác biệt nhau, con phải chú tâm nhiều hơn, chớ để thất thoát [tài sản].’

“Bấy giờ, đứa con cùng khổ liền vâng theo lời dạy, nhận lãnh và tìm hiểu rõ biết tất cả tài sản, vàng bạc, châu báu cùng các kho chứa [của ông trưởng giả], nhưng tuyệt nhiên không hề có ý lấy [làm của mình]

dù chỉ đáng một bữa ăn, cho đến nơi ngủ nghỉ vẫn không rời chỗ cũ, tâm ý [tự cho mình là] thấp hèn vẫn chưa thể từ bỏ.

“Lại trải qua một thời gian ngắn nữa, người cha biết ý con nay đã dần trở nên thông suốt rộng mở, thành tựu được chí khí lớn lao, biết tự chê bỏ tâm ý [tự ti] ngày trước.

“Đến lúc lâm chung, [ông trưởng giả] liền gọi người con ấy đến, rồi triệu tập hết thảy người trong gia tộc và [thỉnh mời] đức vua cùng các vị đại thần, sát-đế-lợi, cư sĩ… cùng đến, rồi tự tuyên bố rằng: ‘Quý vị nên biết rằng, đây chính là đứa con của tôi, do tôi sinh ra. Ngày trước ở nơi thành kia đã trốn tôi mà đi, lưu lạc khổ sở hơn 50 năm. [Xưa nó] vốn tên họ thế này, còn tôi tên họ thế này, trước đây ở thành ấy vẫn thường lo âu tìm kiếm [mãi không gặp], nay bỗng dưng gặp lại tại nơi này. Nó quả thật là con tôi, tôi thật là cha nó. Nay tất cả tiền bạc, tài sản của tôi đều là của nó, và từ trước đến giờ những việc xuất ra nhập vào [trong nhà] nó đều đã rõ biết.”

“Bạch đức Thế Tôn! Lúc bấy giờ đứa con cùng khổ kia nghe cha nói như vậy thì hết sức vui mừng, được điều chưa từng có, tự nghĩ rằng: ‘Ta vốn không hề có tâm mong cầu, nay cả kho tàng quý báu này tự nhiên tìm đến.’

“Bạch Thế Tôn! Trưởng giả hết sức giàu có kia ví như đức Như Lai, tất cả chúng con đều giống như con Phật. Đức Như Lai thường dạy rằng chúng con là con Phật. Bạch Thế Tôn! Chúng con vì ba sự khổ mà ở trong vòng sinh tử bị các phiền não thiêu đốt, mê muội ngu si không hiểu biết nên ưa thích bám chấp giáo pháp Tiểu thừa.

“Nay đức Thế

Tôn giúp cho chúng con biết suy xét, dứt trừ dọn sạch phân dơ là các pháp hý luận. Chúng con theo lời dạy đó thêm chuyên cần tinh tấn, đạt được Niết-bàn [của Tiểu thừa, chỉ ví như] giá tiền làm thuê [nhận được] mỗi ngày. Khi đã được như vậy rồi thì trong lòng hết sức vui mừng, tự cho là đủ, liền tự nhủ rằng: ‘Nhờ chuyên cần tinh tấn trong pháp Phật nên chỗ đạt được thật lớn lao nhiều lắm.’

“Nhưng đức Thế Tôn trước đã rõ biết trong lòng chúng con bám chấp nơi sự vui thú thấp hèn, ưa thích pháp Tiểu thừa, nên tuy thấy chúng con buông thả mà vẫn tạm không vì chúng con phân biệt chỉ rõ: ‘Các ông rồi cũng đều có phần trong kho báu tri kiến của Như Lai.’ Đức Thế Tôn dùng sức phương tiện thuyết giảng về trí tuệ của Như Lai, chúng con theo Phật đạt được Niết-bàn [của Tiểu thừa, chỉ như] tiền công làm thuê [nhận được] mỗi ngày, nhưng lấy đó cho là đã được quá nhiều nên đối với Đại thừa không hề có ý mong cầu.

“Chúng con lại cũng nhân nơi trí tuệ của Như Lai mà vì chư Bồ Tát khai mở chỉ bày, diễn giảng [giáo pháp Đại thừa], nhưng tự thân mình thì đối với giáo pháp này không hề có chí nguyện [tu tập].

“Vì sao vậy? Vì Phật rõ biết tâm ý chúng con ưa thích pháp Tiểu thừa, nên dùng sức phương tiện mà thuyết pháp tùy thuận [theo ý muốn của chúng con], nhưng chúng con lại không biết rằng mình quả thật đều là con Phật. Ngày nay chúng con mới biết rằng đức Thế Tôn không hề tiếc giữ trí tuệ Phật.

“Vì sao vậy? Vì chúng con từ xưa nay vốn thật sự là con của đức Như Lai, nhưng lại ưa thích giáo pháp Tiểu thừa. Nếu như chúng con có lòng ưa thích Đại thừa, tất nhiên Phật sẽ

vì chúng con thuyết dạy giáo pháp Đại thừa. Trong kinh Pháp Hoa này chỉ thuyết một thừa, nên thuở xưa ở trước các vị Bồ Tát chê trách hàng Thanh văn ưa thích pháp Tiểu thừa, nhưng thật ra Phật vẫn dùng pháp Đại thừa để giáo hóa. Cho nên chúng con nói rằng vốn không có tâm mong cầu mà nay tự nhiên đạt được báu vật lớn lao của đấng Pháp vương. Những gì hàng con Phật cần đạt được thì nay [chúng con] đều đã đạt được.”

Lúc bấy giờ ngài Đại Ca-diếp muốn lặp lại những ý nghĩa trên nên đọc kệ rằng:

“Chúng con ngày hôm nay,
Được nghe lời Phật dạy,
Nên vui mừng phấn khởi,
Được điều chưa từng có.

Phật dạy: ‘Hàng Thanh văn,
Rồi đều sẽ thành Phật.’
Bao nhiêu báu vô thượng,
Không cầu tự nhiên được.

Ví như đứa con nhỏ,
Dại khờ chưa hiểu biết.
Bỏ cha mà trốn đi,
Đến những miền xa xôi,
Lang thang khắp các nước,
Trải hơn năm mươi năm.
Người cha thường lo lắng,
Khắp bốn phương truy tìm,
Cho đến khi mỏi mệt,
Dừng ở một thành phố,
Rồi xây dựng nhà cửa,
Vui hưởng năm món dục.

Nhà ông rất giàu có,
Chất chứa lắm bạc vàng,
Cùng xa cừ, mã não,
Với trân châu, lưu ly,
Cùng voi, ngựa, trâu, dê…
Cho đến nhiều xe cộ,
Vườn ruộng cùng tôi tớ,
Người giúp việc rất nhiều.

Những lợi tức thu chi,
Trải rộng khắp các nước.
Người buôn bán cùng ông,
Ở khắp nơi đều có.

Nên có ngàn muôn người,
Luôn cung kính vây quanh.
Lại thường được đức vua,
Yêu mến, nhớ nghĩ đến.

Các quan chức, quý tộc,
Cũng đều kính ngưỡng ông.
Bởi có nhiều nhân duyên,
Nên đông người lui tới.

Ông giàu có như vậy,
Lại thế lực lớn lao.
Nhưng tuổi cao suy yếu,
Nên càng nhớ đến con.

Ngày đêm thường suy nghĩ:
‘Ta nay sắp chết rồi,
Con dại bỏ ta đi,
Đã hơn năm mươi năm.
Nay kho tàng, mọi thứ,
Biết phải làm sao đây?’

Đứa con nay cùng khốn,
Vì manh áo miếng cơm,
Lưu lạc khắp xóm làng,
Nước này sang nước khác.

Đôi khi đủ ăn mặc,
Có lúc chẳng được gì,
Nên đói gầy ốm yếu,
Thân thể đầy ghẻ chốc.

Đi dần

qua các nơi,
Đến thành người cha ở.
Ngày lại ngày làm thuê,
Dần đến nhà người cha.

Bấy giờ ông trưởng giả,
Đang ở bên trong nhà,
Có màn báu giăng che,
Ngồi trên tòa sư tử,
Quyến thuộc cùng vây quanh,
Với nhiều người hầu cận,
Lại có người tính toán,
Bao vàng bạc, châu báu,
Đưa ra hoặc thu vào,
Đều ghi chép rành mạch.

Đứa con khổ, thấy cha,
Giàu, uy nghiêm, tôn quý,
Cho rằng đó là vua,
Hoặc bậc ngang hàng vua,
Nên kinh hãi, tự hỏi:
‘Sao đến chi chốn này?’

Rồi âm thầm tự nghĩ:
‘Nếu ta ở đây lâu,
Ắt sẽ bị bức bách,
Ép buộc làm công việc.’

Suy nghĩ như vậy rồi,
Liền vội vàng bỏ chạy,
Hỏi đường sang xóm nghèo,
Để đến đó làm thuê.

Khi ấy ông trưởng giả,
Ngồi trên tòa sư tử,
Từ xa nhìn thấy con,
Lặng yên nhận biết rồi.

Liền sai khiến một người,
Đuổi theo để bắt lại.
Đứa con sợ, kêu la,
Ngã xuống đất ngất xỉu:

‘Người này đuổi bắt ta,
Chắc ta sẽ bị giết.
Ôi chỉ vì cơm áo,
Khiến ta đến nỗi này.’

Trưởng giả biết con mình,
Ngu si, nghĩ phận hèn,
Sẽ không tin lời cha,
Không tin đó là cha.

Ông liền dùng phương tiện,
Sai khiến vài người khác,
Chột mắt và lùn, xấu,
Dáng vẻ không oai đức:

‘Hãy đến nói với nó,
Rằng ta muốn thuê người,
Để quét dọn phân dơ,
Trả công cao hơn nhiều.’

Đứa con khổ, nghe vậy,
Liền vui mừng đi theo,
Làm việc hốt phân dơ,
Và quét dọn phòng, nhà.

Trưởng giả qua cửa sổ,
Vẫn thường nhìn thấy con.
Nghĩ con mình ngu hèn,
Ưa làm việc thấp kém.

Cho nên ông trưởng giả,
Liền ăn mặc dơ nhớp,
Tay cầm đồ hốt phân,
Đi đến chỗ đứa con.

Dùng phương tiện gần gũi,
Khuyên bảo nên siêng làm:
‘Ta sẽ trả thêm tiền,
Và cho dầu thoa chân,[4]
Thức ăn uống đầy đủ,
Chăn chiếu dày đủ ấm.’

Ông dùng lời cứng rắn:
‘Ngươi phải siêng năng làm.’
Rồi lại nói dịu dàng:
‘Ta xem ngươi như con.’

Trưởng giả có trí tuệ,
Dần cho con ra, vào,
Trải qua hai mươi năm,
Giao hết mọi việc nhà,
Chỉ cho biết vàng, bạc,
Trân châu cùng pha lê,
Tài sản thu hoặc chi,
Cũng đều cho rõ biết.

Nhưng vẫn ở bên ngoài,
Ngủ nghỉ chốn am tranh,
Tự nghĩ mình nghèo

khổ,
Không có tài sản ấy.

Người cha biết lòng con,
Dần dần đã mở rộng,
Nên muốn giao tài sản,
Liền mời hết thân tộc,
Cùng đức vua, quan lớn,
Và sát-lợi, cư sĩ…

Tuyên bố giữa mọi người:
‘Đây thật là con tôi,
Đã bỏ tôi đi xa,
Đến hơn năm mươi năm.

Từ lúc gặp lại nó,
Đã được hai mươi năm.
Xưa tôi ở thành ấy,
Thất lạc đứa con này,
Đi khắp nơi tìm kiếm,
Cuối cùng đến nơi đây.

Bao tài sản tôi có,
Nhà, đất với người làm,
Nay giao hết cho con,
Được tùy ý sử dụng.’

Đứa con nghĩ: ‘Xưa nghèo,
Tâm chí đều kém cỏi.
Nay ở nơi nhà cha,
Bỗng được nhiều châu báu,
Cùng nhà đất, ruộng vườn,
Hết thảy mọi tài sản.’

Nên hết sức vui mừng,
Được điều chưa từng có.
Đức Phật cũng như vậy,
Biết chúng ưa Tiểu thừa,
Nên chưa từng nói ra:
‘Các ông sẽ thành Phật.’

Phương tiện dạy chúng con,
Được các pháp vô lậu,
Thành tựu quả Tiểu thừa,
Thành đệ tử Thanh văn.

Phật lại sai chúng con,
Thuyết giảng đạo tối thượng,
Những ai tu tập theo,
Đều sẽ được thành Phật.

Chúng con vâng lời Phật,
Vì các Đại Bồ Tát,
Thuyết giảng các nhân duyên,
Cùng đủ loại thí dụ,
Dùng cách này, cách khác,
Để nói đạo Vô thượng.

Bao nhiêu hàng Phật tử,
Theo chúng con nghe pháp,
Rồi ngày đêm suy ngẫm,
Tu tập rất chuyên cần.

Đến lúc được chư Phật,
Vì họ mà thụ ký:
‘Các ông trong tương lai,
Đều sẽ được thành Phật.’

Con nghĩ: ‘Tạng bí mật,
Của chư Phật mười phương,
Đều chỉ vì Bồ Tát,
Nói lên pháp chân thật,
Chẳng phải vì chúng con,
Nói pháp chân thật ấy.’

Như đứa con khốn khổ,
Được gần gũi cha mình,
Tuy rõ biết tài sản,
Lòng không mong có được.

Chúng con tuy thuyết giảng,
Kho pháp Phật quý báu,
Nhưng tự không chí nguyện,
Nên cũng giống như vậy.

Chúng con diệt phiền não,
Tự cho là đã đủ,
Chỉ xong một việc này,
Không còn việc gì khác.

Chúng con dẫu được nghe,
Việc cõi Phật thanh tịnh,
Việc giáo hóa chúng sanh,
Cũng đều không vui thích.

Vì sao lại như vậy?
Vì hết thảy các pháp,
Đều trống không vắng lặng,
Không sinh cũng không diệt,
Không lớn cũng không nhỏ,
Không lậu hoặc, vô vi.

Thường suy ngẫm như thế,
Nên không sinh vui thích.
Chúng

con suốt đêm dài,
Đối với trí tuệ Phật,
Không tham muốn, bám chấp,
Cũng không có chí nguyện,
Nhưng đối với các pháp,
Cho đó là rốt ráo.

Chúng con trong đêm dài,
Tu tập theo pháp không,
Được thoát ngoài ba cõi,
Thoát hoạn nạn khổ não,
Trụ nơi thân cuối cùng,
Vào Niết-bàn hữu dư.[5]
Theo lời Phật chỉ dạy,
Đạt đạo không hư dối,
Cho rằng đã thành tựu,
Báo đáp được ơn Phật.

Chúng con tuy vẫn thường,
Vì hết thảy Phật tử,
Thuyết giảng pháp Bồ Tát,
Hướng đến cầu đạo Phật,
Nhưng đối với pháp ấy,
Mãi mãi không ham thích.

Đạo sư tạm bỏ qua,
Vì biết tâm chúng con;
Ban đầu không khuyến tấn,
Pháp lợi ích chân thật.

Như ông trưởng giả kia,
Biết tâm con kém cỏi,
Nên dùng sức phương tiện,
Để uốn nắn tâm ấy,
Rồi sau mới giao phó,
Cho hết thảy tài sản.

Đức Phật cũng như thế,
Hiện ra việc ít có,
Biết tâm ưa Tiểu thừa,
Liền dùng sức phương tiện,
Để điều phục tâm ấy,
Rồi dạy trí Đại thừa.

Chúng con ngày hôm nay,
Được việc chưa từng có,
Trước đây không mong cầu,
Mà hôm nay đạt được.

Như đứa con khốn cùng,
Được vô số của quý.
Thế Tôn! Nay chúng con,
Đã đạt đạo, chứng quả,
Đối với pháp vô lậu,
Được mắt pháp thanh tịnh.

Chúng con trong đêm dài,
Giữ tịnh giới của Phật,
Hôm nay mới vừa được,
Kết quả như thế này.

Trong pháp của Pháp vương,
Tu Phạm hạnh[6] lâu dài,
Nay được quả vô lậu,
Tối thượng, không gì hơn.

Chúng con ngày hôm nay,
Mới thật là Thanh văn,
Đem âm thanh pháp Phật,
Khiến tất cả được nghe.

Chúng con ngày hôm nay,
Thật là bậc Ứng cúng,[7]
Đối với khắp thế gian,
Trời, người, ma, Phạm chí,
Khắp trong đại chúng ấy,
Xứng đáng nhận cúng dường.

Ân đức của Thế Tôn,
Đem sự việc ít có,
Thương xót dạy dỗ cho,
Chúng con được lợi ích.

Dẫu qua vô số kiếp,
Ai người đền đáp được?
Dù tay chân phụng sự,
Lại cúi đầu kính lễ,
Cúng dường đủ mọi thứ,
Cũng không báo đáp được.

Dù đội trên đỉnh đầu,
Gánh vác bằng hai vai,
Trải qua vô số kiếp,
Với hết lòng cung kính,
Lại dùng thức ăn ngon,
Vô số y phục quý,
Cùng những thứ chăn nệm,
Đủ các loại thuốc

men.

Dùng chiên đàn Ngưu đầu,[8]
Cùng các loại trân bảo,
Để xây dựng tháp miếu,
Dùng vải quý trải đất…
Hết thảy những việc ấy,
Đều dùng để cúng dường,
Trải qua vô số kiếp,
Cũng không thể báo đáp.

Chư Phật là ít có,
Là vô lượng vô biên,
Là không thể nghĩ bàn.
Sức thần thông lớn lao,
Không lậu hoặc, vô vi,
Là vua của các pháp.

Thường vì kẻ hèn kém,
Nhẫn chịu những việc ấy,
Mang lấy tướng phàm phu,
Để thuyết pháp thích hợp.

Chư Phật với các pháp,
Đã hoàn toàn tự tại.
Rõ biết sự ưa muốn,
Cùng chí hướng, sức lực…
Của hết thảy chúng sanh.
Nên tùy sức nhận lãnh,
Dùng vô số thí dụ,
Để thuyết giảng giáo pháp.

Tùy căn lành đời trước,
Của mỗi một chúng sanh,
Biết rõ sự thành thục,
Hoặc chưa được thành thục,
Suy lường đủ mọi mặt,
Để phân biệt rõ biết,
Nên với đạo Nhất thừa,
Tùy nghi thuyết thành ba.”

_____________________________________

CHÚ THÍCH

[1] Tuệ mạng (H. 慧命, S. āyuṣmat), cũng dịch là cụ thọ mạng (具壽命), cụ thọ (具壽), tuệ thọ (慧壽), là tiếng tôn xưng đặt trước danh hiệu vị tỳ-kheo đức độ, cũng như ngày nay ta thường dùng Đại đức, Thượng tọa v.v. Người xuất gia xem nhẹ thân xác thịt, chỉ xem trọng Pháp thân. Pháp thân được nuôi dưỡng bởi trí tuệ là thọ mạng, cũng như thân xác thịt được nuôi dưỡng bởi thức ăn. Do vậy những vị xuất gia đức độ cao dày được tôn xưng là Tuệ mạng.

[2] Tức tam giải thoát môn (H. 三解脫門, S. trīṇi vimokṣa-mukhāni), là 3 pháp tu tập dẫn đến giải thoát. Theo ý nghĩa trình bày ở đây thì 3 pháp này thuộc về pháp của hàng Thanh văn, bao gồm: 1. Không môn (H. 空門, S. śūnyatā): quán xét các pháp đều do nhân duyên hòa hợp mà sinh, không thật có tự tánh; 2. Vô tướng môn (H. 無相門, S. animitta): vì các pháp đều là không, nên quán xét các tướng như nam nữ, cao thấp... thật ra đều không thể nắm bắt, không có tướng thật; 3. Vô tác

môn (H. 無作門, S. apraṇihita), cũng gọi là Vô nguyện môn (無願門): vì biết tất cả pháp không có tướng thật nên trong 3 cõi không có gì để mong cầu; không mong cầu thì không tạo tác nghiệp sinh tử nên không phải chịu quả khổ.

[3] Nguyên tác chỉ nói “價直百千萬 - giá trị thiên vạn” nhưng cùng trong kinh này khi nêu giá trị theo cách tương tự có dùng “價直百千兩金 – giá trị bá thiên lượng kim” (phẩm Phổ môn), cho nên có thể hiểu rằng ở đây muốn nói là “ngàn muôn lượng vàng”.

[4] Nguyên tác: “既益汝價, 并塗足油 - ký ích nhữ giá, tinh đồ túc du” (trả cho ngươi thêm tiền, cùng cho dầu thoa chân). Cho “dầu thoa chân” hàm ý là cho thêm đủ các thứ tiện nghi đời sống để được thoải mái hơn.

[5] Niết-bàn hữu dư (H. 有餘涅槃, S. sopadhi-śeṣa-nirvāṇa): ở đây chỉ Niết-bàn của Tiểu thừa, thánh quả của hàng Thanh văn, tuy thoát mọi khổ não thế gian nhưng chưa rốt ráo giải thoát như quả vị Phật.

[6] Phạm hạnh: hạnh thanh tịnh, hàm ý chỉ sự diệt dục, dứt bỏ ái dục thế gian.

[7] Nguyên tác dùng A-la-hán (阿羅漢), có nhiều hàm nghĩa, nhưng ở đây đặc biệt đề cập đến nghĩa ứng cúng (應供), là xứng đáng nhận sự cúng dường, cũng tức là một trong Thập hiệu, 10 phẩm đức của chư Phật.

[8] Chiên đàn Ngưu đầu (牛頭栴檀): loại trầm hương quý giá màu đỏ chỉ có ở núi Ngưu đầu (牛頭山).


Warning: Undefined array key 4688 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4689 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4690 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4691 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4692 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4693 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4694 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4695 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4696 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4697 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4698 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4699 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4700 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4701 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4702 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4703 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4704 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4705 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4706 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4707 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4708 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4709 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4710 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4711 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4712 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4713 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4714 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4715 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4716 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4717 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4718 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4719 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4720 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4721 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4722 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4723 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4724 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4725 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4726 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4727 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4728 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4729 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4730 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4731 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4732 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4733 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4734 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4735 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4736 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4737 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4738 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4739 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4740 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4741 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4742 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4743 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4744 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4745 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4746 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4747 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4748 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4749 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4750 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4751 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4752 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4753 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4754 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4755 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4756 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4757 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4758 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81

Warning: Undefined array key 4759 in /ssd/data/rmth2012/includes/thuphong.php on line 81